Dit keer het donkere web. Een sinister en mysterieus klinkent netwerk dat uit idealisme werd geboren, maar wat in realiteit de ideale structuur voor een duistere schaduwwereld blijkt te zijn. Een verslag over het ontstaan van een, bijna onwerkelijke, paradox waarin de balans tussen veiligheid en vrijheid wel een hele bizarre en verontrustende wending heeft genomen. Hoe dan?
Het donkere web
Technologie creëert niets nieuws, het versterkt en vergroot wat al bestaat. Dus ook de ironieën en paradoxen van het leven. Als het om de kracht van communicatietechnologie gaat is internet – geholpen door zijn nederige dienaar, de smartphone – de onbetwiste kampioen en daar horen uitzonderlijke ironieën bij.
Tim Berners-Lee bedacht in 1989 het hyper text transfer protocol en schiep aldus het World Wide Web, dat we nog steeds met hoofdletters schrijven waar internet zijn kapitale introductie door veelvuldig gebruik is verloren (maar dit terzijde). Aldus werd internet, tot dan een soort elektronisch berichtenbord voor academici, de ultieme multimediabiblitheek waar sommige sciencefiction auteur over hadden gedroomd.
Een kwart eeuw later is Sir Tim een stuk minder enthousiast over ‘zijn’ schepping. Hij is toegetreden tot de groeiende schare van bekeerde techno-utopisten. Messianistisch enthousiasme is verruild voor verontrust commentaar, zelfs regelrechte spijt (zoals bij Evan Zuckermann, uitvinder van de pop-up). De hemel is niet langer roze gekleurd, er hangen inmiddels donderwolken. Want de mogelijkheden van de informatietechnologie worden ook door kwaadwillenden uitgenut. “We have to rethink a lot of our philosophy,” zegt Berners-Lee in de BBC documentaire, Inside the Dark Web. Met alle respect voor Sir Tim: dit is de ironie voorbij. Dit is tragisch.
Pakkans nul
Soms lijkt het wel alsof internet van ons allen voyeurs en (semi)criminelen heeft gemaakt. Onder het voorwendsel van veiligheid bespioneren overheden alles en iedereen, van bevriende staatshoofden tot het schoolmeisje dat haar vrienden sms’t. Bedrijven bekommeren zich niet om de privacy van de burger en volgen ons online gedrag tot de laatste toetsaanslag, om er geld aan te verdienen. Criminelen hengelen in de digitale wereld naar onze ‘geheimen’ (geheimen in de digitale wereld?) en dat zijn de dommerikken, want de slimme boeven opereren met pakkans nul op het donkere web.
David Chaum voorzag begin jaren tachtig reeds dat het verzamelen van metadata (gegevens over gegevens) de privacy in gevaar zou brengen en bedacht als antwoord, cryptografie. Door versleuteling worden data afgeschermd van ongenode meekijkers. Hij formuleerde de Chaum paradox: in je eentje kun je niet anoniem zijn, dus hoe meer mensen anoniem communiceren, hoe anoniemer je wordt.
Paul Syverson, werknemer van de Amerikaanse marine, ging nog een stap verder en bedacht in 2002 een methode die de internetgebruiker absolute anonimiteit garandeert: Tor (The Onion Router, naar zijn gelaagde werkwijze), inmiddels ook bekend als het donkere web. Aanvankeljk bedoeld voor en gebruikt door activisten die uit de klauwen van inlichtingendiensten wilden blijven, is Tor de speeltuin geworden van criminelen – van drugsdealers tot pedofielen en wapenhandelaars – die in alle anonimiteit hun dubieuze deals sluiten. Op het donkere web bloeit een schaduwwereld met een zwarte economie die het bruto nationaal produkt van menige ontwikkelde natie het nakijken geeft.
Gulden midden
En zo blijkt ieder goedbedoelde technologie tot zijn tegendeel te verkeren; de zegen wordt een plaag. Wat door David Chaum (en velen met hem) als grondrecht wordt gezien en door Paul Syverson vervolgens gefasciliteerd, grijpen kwaadwillenden aan om de bestaande orde uit te hollen. Het is een ongehoorde ironie: de Amerikaanse marine voorziet het boevenvolk van almachtig gereedschap. Je komt er niet onderuit, de duivel trekt altijd aan het langste eind.
Maar er is licht in de duisternis van het web. Eugene Kaspersky is oprichter van ’s werelds grootste privéfabrikant van beveiligingssoftware (en moest in 2011 zijn ontvoerde zoon vrijkopen van criminelen). Hij zoekt het gulden midden tussen veiligheid en vrijheid, tussen anonimiteit en openheid, in een digitaal paspoort. Ook de beheerders van de internet infrastructuur zijn zich inmiddels van de problemen bewust en werken aan een nieuw en veiliger internet.
De grootste opluchting komt evenwel van de natuur zelf. Het versleutelen van berichten is een stuk eenvoudiger dan het ontsleutelen (kraken) van diezelfde berichten. Of zoals Julian Assange, de man van WikiLeaks, het zegt: “The universe favours privacy”. Dat moet kloppen, want het universum bestaat voor 88 procent uit dark matter, donkere materie. Goed nieuws voor de schurken: het universum deelt hun een voordelige hand kaarten. En de joker? Drie keer raden.
Horizon: Inside the Dark Web
Geïnspireerd door dit artikel? Lees dan ook:
