Van de marge naar het hart van de eigentijdse cultuur, de elektronische muziekpioniers uit Düsseldorf hebben een eigen wereld geschapen. Dat is nu ook onze wereld. Een vierluik. De eenzame fietser: 45 jaar Kraftwerk.
Pioniers
Popmuziek heet een Anglo-Amerikaanse uitvinding te zijn, maar dat is quatsch. Het is op zijn best nog niet eens het halve verhaal, want Jamaica gaf de wereld reggae, dub en de vroegste vormen van hiphop. In Lagos, Nigeria bekokstoofde Fela Kuti zijn Afrobeat. En in Duitsland stond de wieg van de elektronische muziek. Daar kunnen geen tien Kurt Cobains iets aan verhelpen.
Ieder genre heeft zijn boegbeelden, pioniers en grondleggers. Rock heeft The Beatles. Folk heeft Bob Dylan. Reggae heeft Bob Marley. Hiphop heeft Run DMC. En de elektronische muziek heeft Kraftwerk. Het jaar waarin Kraftwerk debuteerde, 1971, was het jaar waarin de microprocessor, het digitale rekencentrum van de computer, werd geïntroduceerd.
Cultureel vacuüm
Moderne electronica stond toendertijd nog in zijn kinderschoenen. De eerste primitieve synthesizers waren analoog en monofoon. Het ARPAnet, de voorloper van Internet, was een geheim militair project. Telefoons waren zwart-bakelieten monsters met draaischijven, druktoetsen waren fantasie. En de fax zou nog jaren op zich laten wachten. Sterker, Nederland had nog niet eens postcodes. In die low tech-wereld debuteerden Ralf Hutter (van 20 augustus 1946) en Florian Schneider (7 april 1947) onder de naam Kraftwerk.
Begin jaren zeventig was de Anglo-Amerikaanse hippiecultuur dominant, ook in de popmuziek. Rock, een derivaat van de blues, zette de toon en de gitarist was het muzikale hart van iedere rockband. Zo niet in Duitsland, daar zat de jeugd klem tussen schaamte voor het eigen verleden (Nazis, Tweede Wereldoorlog) en scepsis over van de geïmporteerde Amerikaanse cultuur. In dat culturele vacuüm bloeide het experiment, door de Anglo-Amerikaanse muziekpers denigrerend krautrock genoemd.
Jamiaca ontmoet Duitsland
Ook Kraftwerk wortelt in de krautrock. Hun eerste drie albums, verschenen tussen 1971 en 1973, zijn verkenningen van een wereld die nog nauwelijks bestaat. Ze verklanken een avontuurlijke maar verwarde gemoedstoestand. Hun muziek is abstract en fantaseert over de toekomst. Ze zingen niet over meisjes, maar over kometenregens. Zelfs hun groepsnaam, Krachtcentrale, is functioneel. Voor henzelf normaal, misschien zelfs noodzaak, maar voor de rest van de wereld zo’n twintig jaar te vroeg.
In de 21ste eeuw is popmuziek – anders dan in de jaren zestig en vroege jaren zeventig – het bastaardkind van een onmogelijk huwelijk tussen Jamaicaanse deejays en Duitse techneuten. Op Jamaica, in 1962 onafhankelijk geworden, werd op zaterdagavond het vertier verzorgd door een sound system, een deejay met mobiele draaitafels en speakers. De jock draaide versies van
tracks waar de concurrentie niet over beschikte (dubplates, remixen) en als zijn muts goed stond, babbelde hij als een dorpsomroeper dwars door de muziek heen – het begin van rap. Sluit dat sound system aan op een glasvezelnet en je hebt de dance cultuur van house, techno, trance—het zaterdagavondvertier van nu.
Kraftwerk – Der Mensch Machine (live: Minimum Maximum)
