Meer communicatie betekent ook meer ruis. Voor een heldere boodschap geldt: minder is meer. Wie een signaal eindeloos versterkt, eindigt met ruis.
Het is herriedag vandaag. Voor mijn raam staat een stelling en daarop werken nijvere mannen aan de verbetering van mijn woning. Die is lek, dat wil zeggen, de gevel is lek. Als de wind de regen tegen de ramen en de muren slaat, kan ik de vensterbank dweilen. De voegen tussen de bakstenen gaan eruit en worden vervangen. U kunt het niet horen, maar er wordt driftig geboord.
De herrie is ongemak, doch noodzakelijk ongemak. Het duurt ook niet eeuwig. Enkele weken, volgens het schema. Voor de kerstdagen moet de klus zijn geklaard. Daarop hoop ik en de hele straat met mij, want anders kunnen we in de kerstnacht de engelen niet horen zingen. Het gedeelde leed van de overlast versterkt het buurtgevoel. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje.
De onophoudelijke dreun van het boren legt een sluier van lawaai over de wereld. De dagelijkse geluiden klinken niet meer tot me door. Het leven buiten gaat verscholen achter een scherm van herrie. Ruis sluit de rest uit. Wanneer de werkers schaften, keert de wereld terug.
Al dat lawaai geeft me een dichterlijke gedachte. Het is als de media van vandaag, het dagelijkse menu van entertainment als informatie en de eindeloze echokamer van de sociale media. Zet ze uit en de werkelijkheid verschijnt weer.
Ruis op de lijn
Ruis in de communicatie zorgt ervoor dat we elkaar niet of verkeerd verstaan. Het verstoort het gesprek. Als ik een telefoontje wil plegen, moet ik me terugtrekken op het toilet. Daar is de dreun van de boren minder aanwezig dan in de woonkamer.
In de wereld van techniek verstaat men onder ruis een willekeurige variatie in het signaal, een storing. De uitdrukking ‘er zit ruis op de lijn’ staat voor ‘elkaar niet begrijpen’. Die storing is doorgaans onbedoeld. Al ken ik ook mensen die van ruis een methode hebben gemaakt om de wereld te gemoed treden.
Ruis treedt op wanneer een signaal wordt versterkt. Het is een onbedoeld bijproduct van amplificatie en de signaal-ruisverhouding – waar deze rubriek zijn naam aan ontleend – geeft aan hoeveel ruis het versterkte signaal bevat. Hoe minder ruis, hoe beter het signaal. Hoe minder vervormd de oorspronkelijke boodschap. Hoe beter de ontvangst.
Signaal-ruisverhouding
Ruis als zorg
Claude Shannon is de vader van de informatietheorie. Ruis was zijn voornaamste zorg. Hij wilde informatie zo efficiënt en betrouwbaar mogelijk overbrengen en daar past ruis niet bij. Kort na de Tweede Wereldoorlog werkte Shannon voor een grote Amerikaanse telefoonmaatschappij. Zijn probleem: hoe kun je een signaal – in zijn geval een elektrisch signaal via een telefoonlijn – zonder kwaliteitsverlies over grote afstanden verplaatsen?
Zo’n signaal moet worden versterkt en versterking levert ruis op. Bij verplaatsing over lange afstanden moet het signaal meerdere malen worden versterkt en dat vermenigvuldigt de ruis. Versterk een signaal vaak genoeg en je houdt uitsluitend ruis over. De oplossing van Shannon heeft de wereld van vandaag mogelijk gemaakt. Om het als een tshirttekst te zeggen: Claude Shannon maakte de wereld digitaal.
Claude Shannon: de vader van het informatietijdperk
Digitale transmissie is bedoeld om een signaal zonder ruis (storing) te verzenden. Dankzij de digitale computer is de tekst van de emails die we dagelijks versturen exact dezelfde tekst die de ontvangers lezen. Ons hele assortiment aan communicatie-apparatuur en media is gedigitaliseerd. Maar de ruis is niet uit ons leven verdwenen.
Ruis als feedback
Integendeel, die is alleen maar toegenomen. Hoe meer communicatie, hoe meer ruis. De oude wet uit de analoge telefonie – wie een signaal eindeloos versterkt, eindigt met ruis – gaat nog steeds op in de wereld van de digitale communicatie. Het eindeloos kopiëren en doorsturen, versterken, van berichten op sociale media resulteert in een deken van ruis die de werkelijkheid buiten sluit.
Feedback – de trommelvlies tergende herrie uit een versterker – is een loop. Output is input is output is input is output is input is ad infinitum. Het signaal zingt rond. Het versterkt zichzelf, eindeloos. Het creëert ruis. Getergde trommelvliezen. Boze mensen.
Mensen die door elkaar praten creëren geroezemoes die het gesprek hindert. Mensen die schreeuwen creëren ruis die het gesprek onmogelijk maakt.
Het Engels heeft voor ruis en lawaai hetzelfde woord: noise. Dat is geen toeval.
Lawaai maakt ziek. Ruis maakt gek. Storing maakt gestoord.
Daarom zeg ik iedere morgen tegen mezelf in de spiegel: je praat te hard. Je versterkt onnodig. Je genereert ruis. Maar nu er in mijn gevel wordt geboord, kan ik niet langer fluisteren. UIT RUIS.
