George Gershwin wist niet dat hij de ultieme evergreen componeerde, toen hij tussen december 1933 en februari 1934 Summertime schreef.
Geen lied is zo vaak opgenomen, in zulke uiteenlopende arrangementen, in ieder denkbaar genre, gespeeld op zo ongeveer alle gangbare én exotische instrumenten, en gezongen in zoveel uiteenlopende talen, als Summertime. Als er één nummer aanspraak maakt op universele aantrekkingskracht, dan is ’t het slaapliedje uit George Gershwins opera Porgy and Bess.
Een moeder zingt tegen haar kind over de mooie toekomst die het wacht, kan een lied diepere sentimenten aanboren? En wie heeft er een hekel aan de zomer?
Gershwin schreef Summertime als een spiritual, volksmuziek van de voormalige slaven uit het Amerikaane Zuiden met een spirituele, aan de kerk ontleende toon. Het klinkt als een folk song en heeft een harmonische progressie die blues suggereert. Beide kenmerken versterken de universele aantrekkingskracht.
Jazzmuzikanten pikten de melodie direct op na de première van Porgy and Bess in 1935. Het was te horen in alle drie de aktes van de opera – in de eerste twee gezongen door moeder Clara, in de slotakte zingt Bess tot de baby die wees is geworden – en Billie Holiday was de eerste die er, in het najaar van 1936, een hit mee had.
Billie Holiday – Summertime (1936)
Tot midden jaren vijftig was Summertime vooral een populaire melodie onder jazzmuzikanten, vertolkt door onder meer Sidney Bechet, Charlie Parker, Art Pepper en Chet Baker. Miles Davis bewerkte met arrangeur Gil Evans de opera van Gershwin tot een impressionistische jazzsuite.
Miles Davis – Summertime (1958)
Het jaar daarvoor had Sam Cooke het nummer opgenomen. Zijn Gershwin-cover was de directe aanleiding voor de breuk met het Specialty-label van Art Rupe, waar Cooke als leadzanger van gospelgroep The Soul Stirrers was uitgegroeid tot een fenomeen. Voor hem was Summertime het perfecte vehikel om zijn transformatie van gospel- tot popzanger mee te realiseren. En het nummer verhuisde mee naar de wereld van pop.
Sam Cooke – Summertime (1957)
Kindsterretje Sandra Reemer nam in 1963 als twaalfjarige de eerste Nederlandstalige versie op, Sluimer zacht (niet te verwarren met de ook door De Zangeres Zonder Naam gecoverde smartlap van de Riana’s). Mariska Veres, de zangeres van Shocking Blue, zong het eveneens, maar dan weer in het Engels, helemaal aan het begin van haar loopbaan, als stem en blikvanger van Les Mystères.
In de jaren zestig groeide Summertime uit tot een popstandaard. Het meeste succes had de Amerikaanse rhythm & blues-zanger Billy Stewart, wiens opvallende scat-versie ook in Nederland een hit werd. Hoogste notering: nummer 14 in de Veronica’s Top 40.
Billy Stewart – Summertime (1966)
Summertime is in maar liefst vier versies te horen (geweest) in de Top 2000 van Radio 2, in uitvoeringen van Billie Holiday, Billy Stewart, Ella Fitzgerald & Louis Armstrong en nog één waar we zo over komen te spreken.
Website The Summertime Connection houdt de statistieken rond Gershwins compositie bij en het nummer was in 2011, bij de laatste telling, meer dan 33.000 keer opgenomen.
Summertime is er in alle soorten en maten: traditioneel (Janis Joplin met Big Brother and The Holding Company), jazzpiano-ballad (Nina Simone), doo wop (The Marcels), pop (Fun Boy Three), country (Willie Nelson), ska (Pannonia Allstars Ska Orchestra), lounge (Athome Project), bedenk het maar. Zelfs de bijbel, Genesis boek 8, is op de muziek van Summertime gezet.
Zo’n populaire melodie is een dankbaar onderwerp voor de meest krankzinnige arrangementen. Het is uitgevoerd op de hydralophone of waterpijporgelfluit, tuinslang, koeienhoorn en zingende zaag. De Zuid-Koreaanse groep Stone Jazz heeft het gedaan met Koreaanse viool, harp en hobo. De Chinese 12 Girls Band begeleidden gastzangeres Lila Downs met een keur aan traditionele Chinese instrumenten. Het lied is gezongen in meer dan veertig talen, inclusief Esperanto en Occitaans.
Ieder heeft zijn eigen favoriete uitvoering en de mijne – met die van Miles Davis – is van Nederlandse origine. Het is de enige versie die in alle afleveringen sinds de start van de Top 2000 in 1999 is terug te vinden. In 1969 bracht Brainbox Summertime uit als hun derde single en stootte met een 16de plaats als hoogste notering net niet Billy Stewart van de troon. Maar Brainbox’s rock-arrangement van Summertime is nooit overtroffen.
