Een leven vol drama: theatraal, maar ondramatisch verfilmd. Baz Luhrmann vertelt het verhaal van Elvis Presley in 159 overvolle minuten.
Peter Guralnicks tweedelige biografie van Elvis Presley telt een slordige 1400 pagina’s. Hoe vang je die in een speelfilm van 159 minuten? Door het nodige weg te laten. Door momenten te comprimeren tot de iconische kern. Door episodes te verknippen en als kaleidoscoop te presenteren. Door letterlijk te vertellen, via voice over.
Als je dat alles door de mixer trekt, wat krijg je dan? Een knip & plak-film, een postmoderne beeldblizzard, een orkaan van kitsch. En, voor wie bekend is met leven en loopbaan van Elvis Presley, een kleurrijke breinbreker. Wat is authentiek? Wat is gestileerd? En maakt dat wat uit?
Reeks hypergestileerde tableaus
Baz Luhrmann, de meest gevierde filmregisseur uit Australië, is vertrouwd met muziek en visueel tumult. De zoon van een danslerares en een bioscoopexploitant maakte naam met films waarin dans, muziek en spektakel de toon zetten: zijn debuut Strictly Ballroom (1992), de Shakespeare update Romeo + Juliette (1996), het met prijzen overladen Moulin Rouge (2001) en, zijn voorlaatste, het rond decadente rijkeluifeesten gesitueerde The Great Gatsby (2013). Het is allemaal overgestileerd, overvol en over the top. Het is een cavaleriecharge op de ogen en verdampt als dauw. Imposant spektakel. Maar ook, zielloos spektakel.
Trailer Moulin Rouge
Elvis is gebaseerd op feiten, Luhrmann kneed ze tot alternatieve werkelijkheid. Een leven als een achtbaanrit in het pretpark. En verdomd, dat was het leven van Elvis ook, voor de buitenwereld dan. Naar Elvis’ binnenwereld, zijn hang naar spiritualiteit, zul je in Elvis tevergeefs zoeken. Ook dat is des Luhrmanns.
De hypergestileerde poppenwereld van Luhrmann – een hijgende reeks tableaus – herinnert aan de films van Wes Anderson en Todd Hayes. Zijn kinetische verteltrant en gebruik van beeldvignetten zijn verwant aan de filmstijl van Danny Boyle en het zal niet helemaal toevallig zijn dat uitgerekend dié de tv-serie over de Sex Pistols, Pistol, heeft geregisseerd. Die serie is eveneens geschreven door Craig Pearce, Luhrmanns vaste co-scenarist, ook van Elvis.
Tom Hanks met pseudo-accent
De film vertelt het levensverhaal van Elvis Presley vanuit het perspectief van diens manager, de zelfverklaarde Colonel en zich Tom Parker noemende kermisklant annex oplichter, geboren in Breda als Dries van Kuijk. Hun relatie staat centraal, het is het eeuwige conflict tussen creativiteit en corporate denken.Tom Hanks, inclusief pseudo-accent, doet de Colonel recht als niet onsympathieke schurk met geniale marketingideeën. Maar ook een gokverslaafde illegaal die is blijven steken in de overlevingsmodus van eertijds.
Zo had de film dus even goed The Colonel kunnen heten, maar dat bekt minder. En trekt minder publiek. Het is Tom Parker die de carrière van Elvis vormgeeft en dat is het grote drama van Presley’s loopbaan. Elvis, de echte Elvis, was te gedwee en heeft zich nooit los kunnen maken van de man die hem van white trash tot cultuuricoon deed uitgroeien, de allereerste in zijn soort. Dat conflict wordt visueel imposant verbeeld, maar nimmer invoelbaar gemaakt. Want, het is de terugkerende makke van deze film, Elvis’ binnenwereld blijft buiten beeld. Dat van de Colonel overigens ook.
Trailer Elvis
Elvis’ naasten – moeder Gladys, vader Vernon, vrouw Priscilla en dochter Lisa Marie – komen slechts schetsmatig langs in de 159 minuten speelfilm. Aan Austin Butler, de voormalige Nickelodeon-ster, de niet kinderachtige taak om de rhinestonepakken te vullen van de man die door John Cooper Clarke is omschreven als ‘het ultieme toonbeeld van mannelijke schoonheid’. Lustobject voor vrouwen, rolmodel voor mannen. Inderdaad, Elvis had alles. Behalve ruimte om zichzelf te zijn.
Een merkwaardige, en op den duur vermoeiende, spagaat is de tot in detail gekopieerde nabootsing van wat is gaan gelden als muziekgeschiedenis – de eerste optredens op de Louisiana Hayride en vervolgens de Amerikaanse tv, de eerste briljante vondst van Parker; de dienstplicht in Duitsland; de fameuze NBC comeback special van december 1968; de eerste concertreeks in Las Vegas, in 1970 vastgelegd in de documentaire slash concertfilm Elvis: That’s The Way It Is – en de gefragmenteerde, kaleidoscopische manier van vertellen. Inzoomen en uitzoomen tegelijk, de grijze cellen kraken.
Elvis Presley werd de eerste wereldster, en dat letterlijk. Wat deed dat succes met hem? We krijgen het niet te zien, de ware Elvis leren we niet kennen. Hij blijft een schim, een pop. Een mediabeeld. Over dat mediabeeld gaat Elvis. Het is een videoclip van 159 minuten.
Overdreven feminiem
Vertrouwd zijn de naar hysterie neigende stilering, zoals altijd verzorgd door Catherine Martin, de echtgenote van Luhrmann. Dito, op de geluidsband, de vermenging van periodemuziek met eigentijdse klanken. Zo horen we tijdens een bezoek aan Beale Street, het mekka van de zwarte muziek in Memphis, zowel blues als hiphop. Die aanpak accentueert het artificiële karakter van Luhrmanns films en Elvis is geen uitzondering.
Trailer Elvis: That’s The Way It Is
Dubieuzer zijn enkele a-historische tendenzen van de hand van Lurhmann en diens co-scenarist. Moeder Gladys een alcoholiste? Ze overleed aan een hartaanval. Elvis een splijtzwam der natie, het leger of het gevang? Dat is artistieke vrijheid van het vettigste soort. Ronduit kolderiek is de poging om van de Colonel en Elvis elkaars spiegelbeeld – verweesde kinderen – te maken.
Luhrmann presenteert zijn Elvis, Austin Butler dus, overdreven feminiem. Hij geeft hem oogschaduw en kleedt hem in gehaakte vrouwenblouses die Robert Plant wellicht van het rek had geplukt, maar in de jaren vijftig never nooit door volbloed heteromannen zouden zijn gedragen. Het idee alleen al, kom Baz.
Nep verdringt echt
Tot slot leidt Elvis aan een euvel dat sinds Bohemian Rhapsody, de Queen biopic, gangbaar is geworden: het tot in detail naspelen van waar gebeurde momenten die je gewoon – en gratis – op YouTube kunt zien. Nep vervangt – verdringt – echt, wat is het punt? Waarom niet meer dramatische scènes of uitdiepende dialoog? Waarom niet meer film en minder spektakel? Is de verbeelding op?
Wie na Elvis nieuwsgierig is geworden naar de muziek, kan terecht bij de reeks thematische re-releaes van platenmaatschappij RCA. Wie meer wil weten over Elvis, gaat op zoek naar de tv-serie Sun Records (2017) of de documentaire Elvis Presley: The Searcher (2018). En wie na het zien van Elvis écht is aangestoken – naar we hopen zijn dat er velen – leze Last Train to Memphis: The Rise of Elvis Presley en Careless Love: The Unmaking of Elvis Presley van Peter Guralnick. Misschien kan de Elvis-hologram uit Blade Runner 2049 dan op tournee.
Elvis in Blade Runner 2029
