Hoe David Bowie te vangen? Filmmaker Brett Morgen laat in Moonage Daydream, een kaleidoscoop van 135 minuten, het fenomeen zelf het antwoord geven.
Geboren outsider, postmoderne romanticus, levend kunstwerk, man zonder eigenschappen, held voor een dag? David Bowie (1947-2016) was een zoeker. Een rusteloze ziel die zichzelf iedere dag opnieuw uitvond; die doelbewust buiten zijn comfortzone ging. Het was zijn manier van omgaan met de chaos van het universum en – in zijn geval, want hij leefde in de tweede helft van de 20ste eeuw – de niet aflatende stroom van mediaprikkels. Die “eindeloze maalstroom van fragmenten”, in Bowie’s woorden.
Regisseur Brett Morgan visualiseert Bowie’s levenshouding via een maalstroom van beeld- en geluidsfragmenten, non-lineair gemonteerd en overladen met effecten. De beelden zijn voor een deel bekend uit het rijke mediaverleden van de kleurrijke popster, aangevuld met materiaal uit diens (tot voor kort ontoegankelijke) privéarchief. De geluidsfragmenten zijn flarden muziek waarover Bowie praat over zijn loopbaan en leven. Die vielen grotendeels samen.
Giftige ironie
Brett Morgan maakte een vergelijkbare film over Kurt Cobain, Cobain: Montage of Heck (2015). Moonage Daydream is een kaleidoscoop van 135 minuten, waarin de visuele effecten herinneren aan de prints van Andy Warhol en de beelden de voice-overs van Bowie illustreren. Die teksten, geplukt uit interviews, laten iemand horen die tegelijk zowel acteur als toeschouwer is. Zijn mediaoptredens zijn ontwijkend, voor de spiegel is hij zichzelf. En reflecteert hij op zijn mediabeeld, zijn imago.
Er schuilt een giftige ironie in Moonage Daydream. Bowie zocht zijn weg in een wereld die werd (en steeds meer wordt) gedomineerd door media, marketing en technologie – die eindeloze maalstroom van fragmenten en mediabeelden, zonder context of samenhang, zonder betekenis. Regisseur Morgen herschept Bowie’s zoektocht via een pretentieuze beelddiarree besmeurd met een laag effecten, zodat het onderwerp van zijn film, en dat is de giftige ironie, dreigt te verdwijnen achter – technologie. De geluidseffecten zijn storend, bij vlagen niet te harden.
Impressionistische collage
Moonage Daydream is geen biografische documentaire, eerder een filmessay à la Heart of a Dog, Laurie Andersons film over haar hond Lolabelle, haar echtgenoot Lou Reed en het leven zelf. Hij opent met een citaat van Nietzsche dat verwijst naar het bestaan zonder zin of betekenis en volgt ruwweg Bowie’s loopbaan. Het is een impressionistische collage van beeld en geluid – en heel veel effecten – waarop iedereen zijn of haar idee van David Bowie kan projecteren.
Voor mij is David Bowie de vleesgeworden held uit een roman van J.G. Ballard. De romanticus die in een ontzielde, artificiële wereld de menselijke maat zoekt en, bij gebrek aan beter, die maat zelf maakt. Altijd onderweg, nooit tevreden met het bekende. In zijn eigen woorden: the search is the thing. Inderdaad, het is heroïsch. Niet voor een dag, maar een leven lang.
