Livestreamen maakt van ieder smartphone een tv-zender. Livestreamen is ongemeen krachtige technologie. Een stoomcursus livestreamen voor dummies.
Livestreamen via je smartphone. Je eigen live tv-kanaal dat over de hele planeet te zien is. Iedereen met een smartphone in potentie een tv-station. Die mogelijkheid opent fantastische vergezichten. Het is – opnieuw, na bijvoorbeeld bloggen, vloggen en sociale media – een bijdrage aan de democratisering van het nieuws en de ‘ont-elitisering’ van de informatievoorziening. Het maakt de informatiemaatschappij zo plat als een dubbeltje.
Dat is mooi: minder hierarchie en meer gelijkheid. Maar wacht, zijn we allemaal gelijk? Hebben we allemaal hetzelfde opleidingsniveau, dezelfde cognitieve vermogens, dezelfde ervaring en expertise? Heeft de beginner evenveel gezag als de veteraan? Is de leek even capabel als de vakman?
De vraag stellen is hem beantwoorden.
Feiten en emoties
Er zijn mensen die de zegeningen van digitale media omarmen en de kritiek wegwuiven. ‘Sommige verhalen vertelt Facebook beter dan The Guardian’ kopt een columniste op de opiniepagina van een gerespecteerd dagblad. Klopt, bijdragen waarin de emoties de boventoon voeren en de feiten niet zijn dubbel gecheckt brengen de sociale media beter dan de gevestigde kranten. Die doen namelijk zo weinig mogelijk aan emotie en zoveel mogelijk aan (dubbel gecheckte) feiten. De professional streeft wederhoor en objectiviteit na, voor hem is emotie vooral ruis.
Het is een open deur: voor feiten moet je niet op de sociale media zijn, wel voor emoties. Op de sociale media klotst de subjectiviteit tot schuim.
De columniste citeert Katharine Viner, hoofdredacteur van The Guardian (door vriend en vijand beschouwd als een van de beste kranten ter wereld, die overigens een uitstekende en gratis toegankelijke website bijhoudt). Viner had zich beklaagd over de rol van Facebook in een stuk met de kop ‘How technology disrupted the truth’. Het aangehaalde citaat uit Viners betoog: ‘De nuchtere feiten verdrinken in een zee aan valse informatie’. Waarop de columniste reageert: ‘Ik ben het zeer oneens met dat stuk’.
Het zal duidelijk zijn: die reactie, ‘ik ben het zeer oneens’, is ingegeven door emotie, niet zozeer door feiten. Want het is een feit dat feiten gepubliceerd via digitale media minder betrouwbaar zijn dan feiten gepubliceerd via de traditionele printmedia. Dat is een consequentie van de democratisering van het nieuws.
Ter verdediging van de emotionele reactie van de columniste wil ik aanvoeren dat de Britse hoofdredacteur ook niet helemaal gelijk heeft. Technologie verstoort de waarheid niet. Dat doen mensen die technologie daartoe gebruiken (c.q. misbruiken), uit onkunde of boze opzet. Journalistiek is een vak en dat is na de introductie van digitale media niet anders geworden. Wel prangender.
Onbedoelde neveneffecten
Wanneer nieuwe technologie wordt geïntroduceerd, kan niemand weten of voorspellen welke gevolgen dat zal hebben voor ons gedrag, de samenleving en de cultuur waarin we leven. Dat kan ook niet, want die nieuwe technologie zorgt voor een nieuwe situatie.
Nieuwe technologie moet aan de man/vrouw worden gebracht, dus ligt de nadruk op de positieve aspecten van het nieuwe ‘speelgoed’. Over de minder positieve kanten wordt doorgaans gezwegen. Aan onkunde en ondeskundigheid dan wel boze opzet worden we liever niet herinnerd. Als er na verloop van tijd onbedoelde neveneffecten duidelijk worden, halen we daar onze schouders over op. Het ‘speelgoed’ is inmiddels bij ons dagelijkse repertoire van mediagebruik gaan behoren.
De ongemakkelijke waarheid over technologie
Ongevraagd getuige
Ik stond op een zaterdagmiddag in januari 1994 in de edit-ruimte van een Hilversumse tv-studio, bezig met de productie van een wekelijks tv-magazine over popmuziek, toen er een feed met ongefilterde en ongemonteerde beelden binnenkwam vanaf een markt in een stad in Joegoslavië. In dat land was een burgeroorlog gaande en de drukke zaterdagmarkt was kort daarvoor beschoten met explosief wapentuig. Ik wens nog steeds dat ik de beelden niet had gezien. Schokkend is een eufemisme.
Die beelden zijn nooit uitgezonden, want tv-stations kennen hun verantwoordelijkheid. Dat geldt voor alle media professionals. Ze weten dat je niet zo maar klakkeloos alles aan iedereen kunt laten zien.
Dat weet de niet-vakman die met zijn smartphone voor tv-kanaal speelt, niet altijd. De vrouw die een livestream de wereld instuurde waarop te zien is hoe haar echtgenoot, kort daarvoor zonder directe aanleiding door een politieagent in de borst geschoten, achter het stuur van hun auto de geest geeft, dacht op dat moment niet na over de beroepsethiek van de journalist.
Dat kun je haar nauwelijks verwijten. Wel is duidelijk dat die emotionerende beelden door een tv-station niet klakkeloos – ongefilterd of zonder waarschuwing vooraf – zouden zijn uitgezonden.
Het kan nog groffer. Zit je te kijken naar een livestream van een paar pubers in een auto, wordt er opeens op hen geschoten en ben je – virtueel weliswaar, maar live en in real-time – getuige van moord. Ben je opeens en ongevraagd in de situatie waarin ik me in de Hilversumse tv-studio bevond. Ook dat brengt de technologie van livestreamen naar je smartphone of laptop.
Man neergeschoten tijdens livestream (N.B. beelden kunnen schokken)
https://www.youtube.com/watch?v=Gx0Ir0fXlYc
Krachtige technologie
Digitale technologie maakt de informatiemaatschappij zo plat als een dubbeltje. Hoe plat wil je het hebben? Er gaan verhalen over jongeren die vernielingen aanrichten en hun daden livestreamen via Facebook. Ik heb dat niet kunnen controleren omdat ik niet op Facebook zit (en dat ook niet wil zijn om te kunnen checken of jongeren hun ongein live de wereld in sturen). Misschien is het een Broodje Aap, misschien niet. Filmpjes van wangedrag die trots op sociale media worden gepost zijn er te over, dus vreemd klinkt het niet.
Wat ik wel met eigen ogen heb gezien is hoe de president van een land niet ver weg een vermeende staatsgreep pareerde door via een livestream (verzonden vanaf zijn smartphone en door een bevriend tv-station verder verspreid) de burgers op te roepen om in het geweer te komen. Waarop de staatsgreep kantelde en mislukte. Moraal: president gered dankzij livestream.
Of dat positief of negatief is, gaat de horizon van dit blog verre te buiten. Maar het zegt iets over die president, zoals ieder livestream niet alleen een boodschap brengt (de content) maar ook iets zegt over degene die hem uitstuurt (de zender). Communicatie werkt altijd twee kanten uit.
Digitale technologie is ongemeen krachtige technologie. Dankzij livestreamen is iedereen met een smartphone een tv-zender. Daarom deze stoomcursus livestreamen voor dummies die past op een duimnagel.
Ken je verantwoordelijkheid. Denk aan de kijker en probeer in te schatten wat je met de livestream los kunt maken. En denk ook aan jezelf, want je kunt op de beelden worden aangesproken. Daarom is journalistiek een vak.
