Leven met kunstmatige intelligentie

Kunstmatige intelligentie komt er aan. Nee, is er al. Hoe ga je daar mee om? Een persoonlijke reactie. We kunnen ons maar beter schrap zetten.

Het afgelopen najaar heb ik de gratis online cursus Elements of AI van de universiteit van Helsinki gevolgd. De cursus is door de samenstellers bedoeld om de hype rond kunstmatige intelligentie te relativeren. Dat doet men door de basisconcepten inzichtelijk te maken voor de geïnteresseerde leek. Wat is kunstmatige intelligentie? Wat is er mee mogelijk? Wat niet? Hoe beïnvloedt het onze levens?

Wie de cursus met goed gevolg heeft doorlopen, is beter in staat om de implicaties van kunstmatige intelligentie te overzien. Kan de berichtgeving over kunstmatige intelligentie meer op waarde schatten. Begrijpt hoe kunstmatige intelligentie ‘werkt’, welke methodes het gebruikt. En staat kritischer tegenover ronkende claims omtrent kunstmatige intelligentie.

De Engelstalige cursus sloot af met een schrijfopdracht. Na meer te hebben geleerd over kunstmatige intelligentie werd de cursist gevraagd om een tekst in te leveren over het thema AI in your life. Hier volgt mijn inzending, in vertaling.

Ik zie kunstmatige intelligentie (AI) in de eerste plaats als een persoonlijke hulp, een digitale assistent. Het helpt me om keuzes te maken en beslissingen te nemen door me te ondersteunen bij het verzamelen en verwerken van informatie. In die zin is AI een uitbreiding van mijn perceptie: het maakt patronen zichtbaar. Cognitie, de interpretatie van informatie en patronen, is mijn expertise. Ik gebruik, en bepaal hoe, of negeer de input van de digitale assistent naar eigen inzicht.

Een probleem van AI – en niet het minste probleem – is dat het geen bewustzijn heeft en bijgevolg geen moreel besef. Het is slechts een programma, het functioneert zonder zich te bekommeren om de consequenties van zijn handelen. In dat opzicht is het dwangmatig en ongenadig.

Empathie en moreel besef, noodzakelijk voor wederzijds vruchtbare interactie tussen mensen, zijn eigen aan het menselijke domein, niet dat van AI. Tot op zekere hoogte kan moraliteit worden geprogrammeerd. (Zal de zelfrijdende auto remmen voor een overstekende hond? Voor een eend? Voor kuikens? Wat is de minimumgrootte van een levend wezen waarvoor de zelfrijdende auto remt?) Dan duikt echter het probleem van het ‘algoritmische vooroordeel’ op: het programma weerspiegelt de waarden van de programmeur. Niet die van de gebruiker.

Deze eigenschap van AI is op zich reden genoeg om de regie niet uit handen te geven en zelf aan het stuur te blijven, om het voorbeeld van de zelfrijdende auto nu als metafoor in te zetten.

Zoekmachines

In het dagelijkse leven functioneer ik als redacteur schuine streep tekstschrijver, werk dat voornamelijk bestaat uit conceptueel denken, en ideeën en feiten omzetten tot een verstaanbaar verhaal. AI kan dat niet voor mij doen. Het kan niet denken, het heeft geen concept van zichzelf, noch van enig iets. Het kan niets doen buiten waarvoor het is geprogrammeerd, het is niet creatief. (Nieuwsberichten opstellen over sport en beurs is één ding, die berichten interpreteren is iets geheel anders.)

AI is nuttig bij het verzamelen, sorteren en verwerken van informatie. Zoekmachines zijn een van de meest dagelijkse toepassingen van AI en zoekmachines hebben mijn werk aanzienlijk vergemakkelijkt. Echter, ik gebruik Duckduckgo, dat mijn data als gebruiker niet verzamelt en bewaart. Google doet dat wel en weet meer van haar gebruikers dan hun huisarts van hen weet—of zij van zichzelf weten. (Google heeft een perfect geheugen, mensen niet.)

Google is een privébedrijf, dat verantwoording aflegt aan de aandeelhouders; niet aan het landsbestuur of de burgers, haar gebruikers. Google’s algoritme – dat de rangorde bepaalt van mijn online gepubliceerde artikelen en bijgevolgt mijn zichtbaarheid – is geheim. Bovendien kunnen de ‘spelregels’ op slag worden gewijzigd, zonder kennisgeving. Mijn professionele succes wordt bepaald door een niet-democratische entiteit die op slinkse wijze werkt. Wat is daar fijn aan?

Aanbevelingen, gezichtsherkenning

Op dit moment zie ik voor mijzelf, buiten een zoekmachine zonder geheugen, geen directe toepassing van AI voor dagelijks gebruik. Ik maak zelf mijn keuzes; welke boeken en tijdschriften ik lees, welke muziek ik luister, welke films en series ik zie. Ik negeer de suggesties die het aanbevelingsalgoritme geeft. Ik weet wat me boeit en hoe daar naar te zoeken. Ik weet wat ik wil. Voor mij zijn aanbevelingssystemen overbodig.

Gezichtsherkenning, een toepassing van AI-beeld en videoverwerking, is de doodsteek voor privacy of wat daar nog van rest. Het zal het werk van politie en terreurbestrijders – en politici met autocratische neigingen – wellicht verlichten en helpt bedrijven om hun klanten en potentiële klanten op microniveau te filteren als doelwit. Als onvoorzien effect zal het allerhande ontwijk- en verdwijntrucs cultiveren als reactie op en verdediging tegen volledige transparantie. Ik zie niet hoe gezichtsherkenning mijn leven zal verbeteren. Natuurlijk, je bent in een mum door de douane, maar tegen welke prijs?

Eerder heb ik de moraliteit (of het gebrek daar aan) van zelfrijdende auto’s genoemd. Daar kan ik aan toevoegen dat auto’s, met verbrandingsmotor dan wel elektrische batterij, een achterhaalde manier zijn om naar de toekomst van mobiliteit te kijken; dat geldt onverkort voor de vliegende auto die Über ons belooft. Zelfrijdende auto’s zijn een goed voorbeeld van naar de toekomst kijken via de achteruitkijkspiegel; hoe nieuwe technologie (AI) wordt ingezet om bestaande technologie te ‘innoveren’, in dit geval technologie die ruim een eeuw oud is. Dat moet toch zeker beter kunnen.

Mijn kijk op digitale technologie is gefundeerd in skepsis. Voor al het goede dat internet ons heeft gebracht, faciliteert het ook luiheid, domheid en, helaas, slechtheid. Het internet weerspiegelt wie we zijn, het spiegelt de menselijke natuur. Op dezelfde wijze zal AI het beste en het slechtste van de mens reflecteren. We kunnen ons maar beter schrap zetten.