Once Upon a Time … in Hollywood is Quentin Tarantino ten voeten uit en laat tevens een nieuwe kant van de regisseur zien.
Quentin Tarantino is een kind van 56. Voor hem is film een spel, met het medium, met genreconventies, met de relatie tussen verbeelding en werkelijkheid, met de kijker. De openingstitels van zijn tiende film (we tellen Kill Bill voor twee en Death Proof voor een) nodigen de kijker uit zijn spel mee te spelen.
Op het scherm staan naast elkaar de namen en portretten geprojecteerd van de acteurs die de hoofdrollen vertolken. Alleen, Leonardo Di Caprio heet Brad Pitt en Brad Pitt heet Leonardo DiCaprio. We zijn begonnen aan een knotsgekke achtbaanrit door de fantasie van de regisseur/scenarist en we hadden het kunnen weten, want de filmtitel geeft het weg. Once Upon a Time … in Hollywood is een sprookje.
Zoals bekend zijn sprookjes bruut en gewelddadig en Once Upon a Time … in Hollywood is Tarantino ten voeten uit, dus bruut en gewelddadig. En speels. Zoals elk sprookje, en dat is nieuw voor het kind dat mijlpaal 50 in zijn achteruitkijkspiegel ziet, bevat het een moraal. Succes vervliegt, roem is leeg en uiteindelijk is een beetje menselijkheid – het kost niks – het enige wat er toe doet. De rest is, wel, spel. Al is dat spel voor sommigen hun werk.
Goochelen met filmtrivia
Quentin Tarantino is een postmoderne regisseur, hij maakt films die naar andere films verwijzen en het medium becommentariën door het op zichzelf terug te vouwen. Wanneer zo’n Tarantino-metafilm is gesitueerd in het mekka van de filmindustrie, het commerciële hart van het medium, gaan de filmreferenties in overdrive.
Once Upon a Time … in Hollywood goochelt met filmtrivia en Hollywood-folklore, is onbarmhartig eerlijk maar razend gevat, en krankzinnig gedetailleerd in zijn pastiche van Hollywood en de donkere kanten van de Los Angeles-historie. De regisseur is fan, nar en therapeut ineen. Dat laatste onderscheidt hem van al die andere fanboys die de (sociale) media bevolken. Hij betoont zich empathisch.
De negende Tarantino-film (volgens het affiche en de titelrol) tackelt Amerika’s meest geruchtmakende moordzaak van de afgelopen vijftig jaar. Meest geruchtmakend vanwege de weerzinwekkende details, de volstrekte willekeur en zinloosheid, en het feit dat het de droomfabriek Hollywood in het hart trof.
Quentin Tarantino over de inspiratie voor Once Upon a Time … in Hollywood
Het lijkt op het eerste gezicht weinig kies om de moord op actrice Sharon Tate, de hoogzwangere vrouw van Roman Polanski, te gebruiken als onderwerp van een Tarantineske burleske. Maar de regisseur doet iets verrassends met dat gegeven en op hetzelfde moment iets typisch des Tarantino’s: hij vouwt Hollywood op zichzelf terug.
Explosieve cocktail
Jackie Brown, Kill Bill en Death Proof draaien om sterke vrouwen. Once Upon A Time… in Hollywood is een mannenfilm, Hollywood anno 1969 is immers een mannenwereld. Leonardo DiCaprio speelt Rick Dalton, een acteur in de schemer van zijn loopbaan. Dalton werd beroemd met zijn rol van Jay Cahill, de sheriff in de populaire tv-serie Bounty Law, een western.
Dalton scharrelt bij als Amerikaans acteur in goedkoop gedraaide Italiaanse westerns. Het is de meest opzichtige filmreferentie in deze film; niet naar Sergio Leone, maar naar Tarantino-favoriet Sergio Corbucci, regisseur van de sneeuwwestern Il Grande Silenzio, 1968.
Dalton is nog steeds onafscheidelijk met zijn filmdubbel van toen, stuntman Cliff Booth (Brad Pitt). Die fungeert als Daltons chauffeur en klusjesman, en woont met zijn vechthond Brandy in een trailer in de San Fernando Valley op – zeer des Tarantino’s – het terrein van een verlaten drive-in cinema.
Dalton maakt zich zorgen hoe veel langer hij de huur van zijn villa in het sjieke Benedict Canyon kan betalen. Hij bewondert op afstand zijn buren, Roman Polanski (Rafel Zawierucha, een Poolse acteur in een zwijgende rol), de hipste regisseur van Hollywood op dat moment, en diens hoogzwangere vrouw Sharon Tate (Margot Robbie).
Dan kruist Pussycat (Margaret Qualley), een jonge vrouw uit de hippiecommune van Charles Manson (Damon Herriman), het pad van Booth. Het zet een onwaarschijnlijke keten van misverstand in gang. Intenties en toeval brouwen een explosieve cocktail.
Bestaande personen
Once Upon a Time … in Hollywood is in alle opzichten typischTarantino, op één na en daar komen we later op terug. Het is een wraakfilm. Hij bestaat, net als Stanley Kubricks Full Metal Jacket en A Clockwork Orange, uit twee duidelijk onderscheiden delen. Hij vervlecht virtuoos feit en fictie. Hij barst uit zijn kader van de referenties naar film en popcultuur. Daar kunnen studieclubs aan worden gewijd en pubquizzen mee gevuld.
Tarantino op zijn meest meta
Het geweld, vooral gericht tegen vrouwen, is buiten proporties. De dialogen klinken spits en verrassend. Enkele scènes zijn overbodig en dienen vooral om de spraakwaterval van Tarantino’s script een bedding te geven. Vaste Tarantino-acteurs duiken op (spot Kurt Russell). Er is een cameo van een Hollywood-legende: Al Pacino als de zalig schmierende Hollywood-agent Marvin Schwarz. De soundtrack zit vol met raak gekozen B-hits en een enkele A-kraker van midden jaren zestig. Net als Inglorious Basterds en Django herschrijft Hollywood de geschiedenis.Tot zover nog steeds alles Tarantino.
We zien bestaande personen, naast het koppel Polanski-Tate ook Jay Sebring (Emile Hersch), de voormalige kapper annex amant van Tate met wie zij en Polanski hun woning delen. Cass Elliott (Rachel Redleaf) en Michelle Phillips (Rebecca Rittenhouse) van The Mamas & The Papas komen we tegen op een feest in Hugh Heffners Playboy Mansion. Daar is ook acteur Steve McQueen (Damian Lewis) die tien jaar daarvoor – net als Rick Dalton – beroemd werd via een tv-serie, de western Wanted: Dead or Alive (voor deze quizvraag: tien punten).
Bruce Lee (Mike Moh) speelde het karatehaantje Kato in de tv-series Batman en The Green Hornet en George Spahn (Bruce Dern) is de 80-jarige en blinde eigenaar van de Spahn ranch, de voormalige set van westernfilms en tv-series – inclusief het fictieve Bounty Law – waar de Manson Family in 1969 domicilie hield. De scène met Spahn is een hommage en voelt overbodig, maar is het niet—zoals later in de film blijkt.
Spiegeleffecten
Illustratief voor Tarantino’s associatieve aanpak vol spiegeleffecten is de scène waarin Rick Dalton, de voormalige tv-sheriff, niet de held maar de schurk speelt in een shoot voor de (bestaande: 1968-1970) tv-serie Lancer. Hij deelt die scène-in-een-scène met collega-acteur James Stacy, de tv-sheriff en revolverheld van de fictieve serie.
In Tarantino’s film wordt die rol vertolkt door Timothy Olyphant, in het echt bekend geworden als de scherpschietende sheriff in de bestaande tv-series Deadwood, een western, en Justified, een eigentijdse western. De scène toont de werkelijkheid van het filmmaken, of eigenlijk het acteren. We zien een acteur die acteert dat hij acteert, het geeft Leonardo DiCaprio een podium om te schitteren.
Regisseur en acteurs over Once Upon A Time … in Hollywood
Tarantino’s metafilm is meer dan pastiche en hommage, er is ook zwarte humor. Zoals het moment waarop Sharon Tate de bioscoop binnenstapt om zichzelf naast Dean Martin op het filmdoek te zien in de spionagekomedie The Wrecking Crew (Phil Karlson, 1968). Ze wil gratis naar binnen, want ze is de ster van de vertoonde film. De ontmoeting van Bruce Lee en voormalig stuntman Booth op de set van The Green Hornet is hilarisch en Brandy heeft de hondenscène van het jaar.
Klassiek mannenduo
De climax is onverdunde Tarantino van de bovenste plank. Anders dan The Hateful Eight voelt de ontknoping niet gekunsteld, flauw en onsmakelijk aan. De vuurpijl is subtiel voorbereid en kundig opgezet, vol verrassing en hallucinant in zijn exces. Hij opent met wellicht de meest geraffineerde toepassing van Tarantino’s spiegelspel met referenties uit de hele film.
Op de geluidsband speelt 12:30 van The Mamas & The Papas, het is in de film op dat moment half een ’s nachts en de songstekst valt samen met de handeling op het filmdoek. Het is een virtuoze collage van feit, fictie en mediareferenties, Once Upon A Time … in Hollywood in een notendop. Je zou ook bijna twee uur en drie kwartier lang vergeten dat Pitt en DiCaprio weergaloos goed zijn. Ze brengen klassieke Hollywood-duo’s als Paul Newman en Robert Redford, of James Stewart en Richard Widmark, op het netvlies.
Once Upon a Time … in Hollywood is kwintessentieel Tarantino, op één aspect na. De film afficheert zich als sprookje en in sprookjes leeft men na afloop nog lang en gelukkig. Zo ook hier en dat zijn we niet gewend van QT. De verhaallijn loopt grillig, maar niet zonder betekenis, van proloog naar epiloog. De tobberige protagonist heeft van het avontuur geleerd, hij is de ambities en pretenties van beroepsnarcisten voorbij; de acteur stapt uit zijn rol en wordt mens. Ironie blijkt empathie. Zou de kleuter van 56 dan toch volwassen zijn geworden?
