Technologie schept tijd. Er is steeds meer technologie. Ergo, er is steeds meer tijd. Het basisinkomen ontsluit de potentiële creativiteit.
De vrijetijdsindustrie wordt de grootste bedrijfstak van de 21ste eeuw. Daar hoef je geen toekomstkunde voor te hebben gestuurd, dat kan iedereen op zijn vingers aftellen. Dankzij technologie produceren we meer in minder tijd. Door die hogere productie zijn we goedkoper en blijven we prijs-concurrerend. Door efficiënter te werken creëren we tijd en ook: vrije tijd.
Dit is het moment om te gaan wapperen met cijfers en statistiek, maar de spreadsheets laten we achterwege—het gaat om de gedachte. Denk één of twee generaties terug: onze ouders en grootouders hadden minder vrije tijd dan wij tegenwoordig hebben. Tot in de jaren zestig was de zaterdag in Nederland een werkdag; scholieren gingen op zaterdagochtend naar school. Twee weken vakantie was de regel, vier de uitzondering. Wij hebben meer uren om vrij in te vullen dan ooit tevoren.
Die vrije tijd is de grondstof van de vrijetijdsindustrie, laten we hem opdelen in de vermaaksindustrie en de reisbranche. Vermaak komt in vele soorten en maten, van concertbezoek tot pretpark. De reisbranche omvat mobiliteit en logies. Uiteraard is er overlap. Mensen die op reis zijn willen ook vermaakt worden. Musea en horeca varen er wel bij.
Ontwrichtende technologie
Dat is de zonnige kant van het verhaal. Het is de propaganda van het neoliberale kapitalisme dat ons een toekomst voorhoudt waarin er van alle prettige dingen méér is. De weg gaat omhoog en wij gaan mee. De vrijheid maakt duizelig.
Maar zon werpt ook schaduw. Er is steeds meer technologie. Die schept tijd—door bestaand werk te vernietigen. Niet iedere baan die door automatisering of meer effeciënte productie overbodig wordt, komt in een andere vorm terug. De verdwenen autofabrieken in spookstad Detroit, ooit Motorville USA genoemd, spreken boekdelen. Technologie werkt disruptief, zeggen kenners.
De muziekindustrie heeft kennis gemaakt met de ontwrichtende werking van nieuwe, digitale technologie en zag zijn omzet gehalveerd. Digitale verhuurdiensten voor huizenbezitters doorkruisen het woonbeleid en verstoppen binnensteden. Een vergelijkbare app maakt van het beroep taxichauffeur een anachronisme.
Waarom New York Airbnb aanpakt
Nu technologie de traditionele structuren van de ‘oude’ economie meer en meer uit het lood trekt, wordt het wellicht tijd om over te gaan naar een ‘nieuwe’ economie. Als er niet genoeg werk meer is om over iedereen te verdelen, dan moeten we het geld gaan verdelen. Ergo: het basisinkomen.
Machine werkt, mens speelt
In plaats van dat werkenden belasting betalen die wordt herverdeeld via uitkeringen aan mensen die gedwongen niet-werken omdat er voor hen geen werk meer is, krijgt iedereen een uitkering op basisniveau. Wie daar tevreden mee is, gaat op een bankje in het park zitten. Wie meer wil of liever niet iedere dag in het park zit, gaat werken voor een baas of begint zijn eigen bedrijf, iets wat bij zijn interesse en talent past.
Politici en economen zijn huiverig. Veel burgers trouwens ook. Niet gek, want men denkt in termen van ‘oude’ economie, ze zitten vast in bestaande structuren. Zoals technologie een game changer is gebleken voor de muziekindustrie en het aanzien van de binnensteden veranderd, zo biedt technologie ook de mogelijkheid om het fundament onder de economie, loon naar werk of tewel arbeid = geld, te vervangen door een ander principe: machine werkt, mens speelt.
Een basisinkomen voor iedereen?
Het basisinkomen – mits doordacht ingevoerd – heeft de potentie om de scherpe kantjes van diverse maatschappelijke kwesties af te slijpen. Los van het gegeven dat de topzware en bepaald niet kosteloze bureaucratie rond het woud aan uitkeringen en subsidies overbodig wordt (ja, dat kost ambtenaren hun baan, al vraagt ook het basisinkomen om een basisbureaucratie) zijn er meerdere plussen.
Meer ontspannen
Door arbeid en loon los te koppelen zal om te beginnen het ziekteverzuim naar beneden gaan. Werk is niet langer verplicht, dus de tevredenheid van werkenden stijgt, met als gevolg dat ze minder vaak overspannen of sikkeneurig thuis zitten. En productiever zijn.
De zorgkosten dalen, de productiviteit stijgt. De niet-werkenden zijn sowieso meer ontspannen dan voorheen en dat zijn de werkenden nu ook. Een meer ontspannen bevolking zorgt voor minder sociale spanningen.
Mensen blijven mensen en de aard van het beestje zal door het basisinkomen niet veranderen, wel diens grondhouding tegenover zijn omgeving. Naijver en nijd krijgen een andere betekenis. Ben je boos? Ga iets leuks doen. Alle tijd en in ieder geval geld van het basisinkomen. Wil je meer? Ga iets nuttigs doen, voor een baas of als zelfstandige.
Gratis geld (VPRO Tegenlicht)
De consumentenbestedingen nemen toe, want het basisinkomen garandeert bestaanszekerheid. In onzekere tijden houden mensen de hand op de knip—je weet niet wat de toekomst brengt. Door het basisinkomen zal het geld (meer) rollen. Daar wordt elke kapitalist, en iedere burger, blij van.
Explosie van creativiteit
Als klap op de vuurpijl zal het basisinkomen leiden tot een explosie van creativiteit. De vrije mens is een spelende mens en de spelende mens heeft ruimte voor ontdekken en avontuur. Wie niet verplicht is tot werk, heeft de tijd en de vrijheid om zijn dromen na te jagen. Ambacht en inventiviteit floreren.
Dat winkeltje met zelf-gehaakte babykleertjes. Die jazzkroeg met levende muziek. Die cursus filmgeschiedenis voor beginners. Die zelf-georganiseerde wielerwedstrijd voor weekendcyclisten. Die literaire avonden voor hobbyschrijvers, inclusief digitale uitgaven van eigen werk. Die speciale ijzers voor schaatsliefhebbers, bedacht en gemaakt door een andere schaatsliefhebber. Die voorstellingen van het buurttoneel, met zelfgeschreven eenakters naast klassieke favorieten, in zelf-genaaide toneelkleding, dat spreekt. Die uitvinder die attributen en effecten maakt voor de filmproducent. Enzovoorts.
Bedenk het maar, laat je verbeelding spreken. De kansen zijn eindeloos. Je bent niet alleen leuk bezig, je kunt er ook een verdienmodel op los laten. Allemaal bijverdienste, doch hoofdtaak voor een gelukkiger leven.
Het basisinkomen schept vrijheid en kansen voor iedereen. Precies wat het neoliberalisme beweert, maar niet waarmaakt. Succes is een keuze, zegt het neoliberalisme. Die claim wordt gefaciliteerd door het basisinkomen in te voeren.
De vakantieperiode komt eraan, tijd voor reflectie. Het basisinkomen is iets om over na te denken.
