Wie zijn emoties verstikt, verliest uiteindelijk zijn verstand. Dada is het antwoord op gaga, een wereld uit het lood.
Valt er nog chocola te maken van de wereld? Wat is echt, wat is namaak? Wat is nieuws, wat is nep? Wat is feit, wat is fantasie? Wat is neutraal, wat is spin? Als nepnieuws het woord van het jaar is – en dat is het voor mij – en als alles, maar dan ook alles, marketing is geworden, wat rest me dan als simpele ziel die iedereen het goede toe wenst?
Hoe voorkom ik dat ik verzuip in een oceaan van onbetrouwbare, gemanipuleerde desinformatie? Verstik in een lawine van ongefundeerde aannames en losgeschoten emoties? Wegzak in het drijfzand van neurose en paranoia?
Is de wereld gaga, dan word ik dada.
Je kunt je opsluiten in je filterbubbel van bevestiging en altijd gelijk, maar dat is volgens mij nu juist deel van het probleem. Niet de oplossing.
Je kunt de stekker er uit trekken en de boel de boel laten. Maar dan loop je weg van een wereld waar de zon ook voor jou schijnt en de vogels ook voor jou fluiten. Daar los je het probleem niet mee op. Je loopt er van weg.
Dada biedt een tussenweg. Niet weglopen, niet opsluiten, maar constructief ontregelen.
Proficiat Dada
Gestoord bewustzijn
2016 is niet alleen het jaar van nepnieuws en digitale zinsbegoocheling, het is ook het jaar waarin werd herdacht dat precies een eeuw geleden een aantal onafhankelijke denkers in een uitspanning te Zurich de oorlog verklaarden aan rede en verstand. Ze brachten nonsenspoëzie, kattenmuziek, satire op religie en algehele jolijt.
Dada is tegen de gesloten geest, politieke correctheid, het onbenul van het onwrikbare gelijk. Het is anti-kunst als kunst, aldus de meest invloedrijke kunstenaar van de vorige eeuw, Marcel Duchamps.
Dada was het artistieke antwoord op de waanzin van de Eerste Wereldoorlog. Als de wereld gek is geworden, dan levert dada de cultuur die dat gestoorde bewustzijn toekomt. Als wat recht was krom is getrokken, dan trekt Dada het nog krommer. En lacht om zichzelf. Dada is anti-dada.
Dada begon klein en werd, met afstand zelfs, de meest toonaangevende kunststroming van de twintigste eeuw. Surrealisme, absurdisme, pop art, conceptuele kunst—allen kinderen van dada. Fotomontage, cut-up, abstracte cinema, fotografie zonder lens, grafische vormgeving met afwijkende typografie—allemaal bedacht en gepraktiseerd door dadaïsten en surrealisten.
Monty Python, Little Britain, The Mighty Boosh? Ondenkbaar zonder dada. Andy Warhol, Damian Hearst, Banksy? Tot aan hun kruin in dada. Punk, new wave, house? Dada vermomd als popmuziek.
Het ontregelen van de ratio is een dankbaar doel. En een eindeloze bron van creativiteit: het onderbewustzijn aan de macht. Dada corrigeert de rede. Het is scheppende gekte.
David Bowie over cut-ups
Efficiëntie als dogma
Dada is nodig in een wereld die statistiek tot geloof en efficiëntie tot dogma heeft verheven. Die mensen reduceert tot profielen en kwaliteit wegwuift als niet meetbaar. Die algoritmes verkiest boven intuïtie en creativiteit meent te kunnen vangen in een protocol. Die de werkelijkheid reduceert tot cijferkolommen en competenties hoger acht dan expertise. Die belevenissen verkoopt als ervaringen en meningen als feiten. Die creativiteit verwisselt met productiviteit. Die data verwart met informatie en informatie met wijsheid. Die, in ronde taal, in zijn digitale gat is verdwenen.
Maar, werpt te kritische lezer tegen, dada was toch een reactie tegen de rede, niet tegen de losgeslagen emoties die nu door de media kolken? Nu verwart de kritische lezer het ei met de kip. De rationele wereld van 1916 had de waanzin van de Eerste Wereldoorlog geschapen. Het doorgeslagen spreadsheet-denken heeft de emotiecultus van nu gecreëerd. De reactie van toen, dada, is honderd jaar later nog steeds relevant.
Een overdaad aan ratio resulteert op termijn in irrationaliteit. Het antwoord op een wereld uit het lood is beredeneerde gekte. Dada dus.
