Van de marge naar het hart van de eigentijdse cultuur, de elektronische muziekpioniers Kraftwerk uit Düsseldorf hebben een eigen wereld geschapen. Dat is nu ook onze wereld. Het derde deel van de vierluik. De eenzame fietser: 45 jaar Kraftwerk.
Katalysator
In de jaren zeventig was Kraftwerk al bezig met een cultuur en een life-style die pas in de jaren negentig gemeengoed zouden worden. Een vooruitziende blik? “We hadden geen vijf jaren plan, geen perfecte visie,” heeft Ralf Hütter altijd volgehouden. Eerder was er een soort Zen-achtige onthechting: je niet laten afleiden door de waan van alledag, maar stug je plan trekken en volhouden.
Hütter had Future Shock gelezen, het boek uit 1970 waarin futuroloog Alvin Toffler de informatiemaatschappij voorspelde. En tijdens de eerste Amerikaanse tournee van 1975, na het hitsucces van Autobahn (nummer 5 in de Amerikaanse albumlijsten), had hij ook Robert M. Pirsig’s filosofische roman Zen And The Art Of Motorcycle Maintenance geconsumeerd.
Dubbel isolement
Maar dat waren geen bijbels voor Kraftwerk. Ze werkten op intuïtie. De sexloze pseudo-wetenschappers in witte laboratoriumjassen waren een imago, bedoeld om de persoonlijkheidscultus van de muziekindustrie te pareren. Ook in dat opzicht liep hun mentaliteit vooruit op house. “Misschien is onze muziek niet macho,” zei Hütter er zelf over.
Kraftwerk was de reactie op een dubbel isolement: cultureel (wat is er na Hitler nog onbesmet?) en muzikaal (electronica versus blues). En de invloed van Autobahn ging de impact van een Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band of een Blonde On Blonde ver te boven, al zou het even duren.
New wave
Maar zo’n langzaam brandende lont knalt des te harder. De eerst schokgolven openbaarden zich in Engeland, eind jaren zeventig, waar Simple Minds, New Order en Depeche Mode zich lieten inspireren door krautrock en de synthesizer in het hart van hun muzikale visie plaatsten—zonder krautrock was er nimmer new wave geweest. Begin jaren tachtig volgde Amerika. Die knal wierp het nieuwe Duitse cultuurgoed over een kloof die The Beatles of Chuck Berry nooit hebben kunnen overbruggen.
Toen Kraftwerk in 1981 door Amerika toerde ter promotie van hun laatste volwaardige langspeler van de twintigste eeuw, Computer World , deden ze ten minste twee concerten die de koers van de populaire muziek zouden veranderen. In beide gevallen speelden ze voor een zaal vol zwarte mensen (‘Afro-Amerikanen’) die volkomen ape gingen op de robotmannen uit Duitsland, want zoiets hadden ze nog nooit gehoord: blanken, synthesizers en funk. Die combinatie was onbestaanbaar. Maar Kraftwerk stond er.
Vonk slaat over
In New York poetste Afrika Bambaata na afloop van Kraftwerks optreden zijn oren schoon en ging naar huis om Planet Rock te maken – de start van electro, een vroege mengvorm van electronica en wat later van hiphop zou heten. En in Detroit stond Juan Atkins met open mond te grijnzen om vervolgens Cybotron, de allereerste techno-act, te starten. Ik heb het hen beiden gevraagd en ze bevestigen deze lezing: ze waren bij het Kraftwerk concert en zo is het gegaan.
De Computer World-tournee van 1981 was het moment waarop de vonk van Düsseldorf oversloeg naar New York en Detroit. Het moment waarop Route 66 voltooid verleden tijd werd. Het moment waarop blanke en zwarte muziektradities versmolten. Het moment ook waarop Tanzmusik (van de derde Kraftwerk-elpee Ralf + Florian uit 1973) werkelijkheid werd. Hütter over zijn rol als katalysator: “Dat doet je glimlachen”.
Kraftwerk – Computer World / Home Computer (live: Minimum Maximum)
