Van de marge naar het hart van de eigentijdse cultuur, de elektronische muziekpioniers uit Düsseldorf hebben een eigen wereld geschapen. Dat is nu ook onze wereld. Het vierde deel van de vierluik. De eenzame fietser: 45 jaar Kraftwerk.
Peetvaders
In 1983 maakte Kraftwerk hun eerste Tour De France , een 12 inch met drie tracks. Of etappes. Drie jaar later verscheen hun voorlopig laatste album, Electric Café , die lauw werd ontvangen. Ze leken ingehaald door de technologische ontwikkelingen, want midden jaren tachtig waren computers de werkplek binnengedrongen en de eerste samplers de studio. Daarna werd het stil rond Kraftwerk. In 1991, het moment waarop house en techno vanuit de underground doorbraken naar de populaire cultuur, verscheen er een verzameling remixen van klassieke Kraftwerk tracks, The Mix .
En vervolgens werd het doodstil. Terwijl dance muziek groeide en groeide leek de groep te zijn verdwenen. Kort na de millenniumwisseling was er opeens Expo 2000 , een single met de tune voor de wereldtentoonstelling van dat jaar. Voor die paar seconden ultra-sophisticated geluid ontving de groep volgens anonieme bronnen een godsvermogen. Hun afwezigheid, juist in de fase dat elektronische muziek zich ontwikkelde tot de wereldwijd omarmde dance cultuur, vergrootte der eputatie van de Duitsers alleen maar. Kraftwerk werd een soort monster van Loch Ness, een mythe.
Identiteit hervonden
Maar de mythe keerde hernieuwd en gelouterd terug. Ralf Hütter had het hiaat benut om de Klingklang studio volledig te digitaliseren en de Kraftwerk-muziek te arrangeren naar de nieuwe technische mogelijkheden. Het verhaal was nog niet klaar: liep Kraftwerk in de twintigste eeuw vooruit op de ontwikkelingen, in de eenentwintigste eeuw liep men in pas met de tijd. Een tijd die ze zelf hadden geholpen om vorm te geven. Ze waren peetvaders geworden.
Na een creatieve stilte van 17 (!) jaar knoopte Tour De France Soundtracks , het elfde Kraftwerk-album, uit 2003, aan op de Tour De France 12 inch uit 1983. Kraftwerk had de link met zijn eigen verleden hersteld, zijn identiteit hervonden. In die twintig jaar tussen de eerste schets en het nieuwe album had zich, in muzikaal en geluidstechnisch opzicht, een ware revolutie voltrokken. Elektronische muziek, toen een buitenbeentje, was gemeengoed geworden; thuisproduceren een volkssport. Kraftwerk was thuis.
Kunstwerk
En hipper dan ooit. Hun muziek heeft veel dance produceerd geïnspireerd en is klassiek geworden, maar klinkt na de digitale make-over nog preciezer, nog scherper en nog unieker dan in hun dagen als pionierende buitenbeentjes. Het lijkt alsof de tijd geen vat op hen heeft, alsof ze buiten tijd en mode opereren.
En ze blijven groeien. Nu de studiotechnologie grotendeels is uitontwikkeld en de muziek zijn definitieve vorm lijkt te hebben gevonden, is het de presentatie waar de vernieuwing zich op concentreert. De Minimum Maximum tournee van 2004, waarmee ze terugkeerden op de concertpodia wereldwijd, had het beste zaalgeluid ooit te bieden, geïllustreerd met kunstzinnige beeldprojecties. Die zijn nadien opgewaardeerd naar 3D. Kraftwerk benut, nog steeds, de cutting edge van technologie om schoonheid te creëren. De groep speelt in musea en galeries. Ze zijn een kunstwerk geworden.
Ook opmerkelijk: De groep is in de loop der jaren menselijker geworden. Waren hun onderwerpen in hun twintigste-eeuwse fase infrastructuur (wegen, treinen), technologie (radioactiviteit, computers), robotten en cyborgs (de mens-machine), het Tour De France album is een muzikale ode aan een sportevenement. En sport, dat is mensenwerk; robotten slikken geen vitamines. Tour De France Soundtracks portretteert de fietser als mens-machine, vergroeid met zijn rijwiel. Kraftwerk is niet ingehaald door de tijd – de tijd is op lijn met Kraftwerk. Al heeft het even geduurd, in de eenentwingste eeuw zijn ze actueel.
Voorstellingsvermogen
In 1981 introduceerde IBM de eerste personal computer, de digitale revolutie stond voor de deur. Een paar maanden daarvoor had Kraftwerk hun beste, meest evenwichtige album uitgebracht, Computer World – een fantasie over de wereld die IBM beloofde. En gemaakt met electronica die in het digitale tijdperk voor antiek wordt versleten. Dertig jaar later is de digitale revolutie zo goed als voltooid en blikt (inmiddels ex-)groepslid Karl Bartos terug: “Het gaat niet om technologie. Het gaat om het menselijke voorstellingsvermogen.”
Als mensen aan me vragen: En Alfred, wat is volgens jou de belangrijkste popgroep van de vorige eeuw? dan antwoord ik unverfroren: Kraftwerk, de eerste groep van het nieuwe millennium, opgericht in 1970. De groep die het geluid van de 21ste eeuw vorm heeft gegeven. Dankzij Kraftwerk klinkt de muziek van nu zoals-ie klinkt. We leven in de wereld van Kraftwerk
Kraftwerk – Boing Boom Tschak / Technopop / Music Non Stop (Paradiso, 16 januari 2015)
Lees ook
