The Greenstone is een onafhankelijke Nederlandse speelfilm, gedraaid in Nieuw-Zeeland met een Zuid-Afrikaanse actrice in de hoofdrol.
In The Greenstone gaat een jonge vrouw uit Zuid-Afrika, Jade Marias (Celé Du Plessis), na de dood van haar moeder in Nieuw-Zeeland op zoek naar haar biologische vader. Hij heeft de andere helft van het groene halssieraad waarnaar ze is vernoemd. De roadmovie is het speelfilmdebuut van regisseur Christoph van der Bij, filmmaker van DKLV, het Designer Kollektiv uit Hilversum.
Hoe komt iemand zonder enige ervaring op het idee om een film te gaan regisseren? “De techniek was beschikbaar,” zegt Van der Bij. “Er was een betaalbare digitale camera op de markt gekomen. Lange tijd was het maken van en speelfilm buiten ons financiële bereik.”
“Celluloiud is onbetaalbaar, de ontwikkelkosten zijn enorm. Toen kwamen de digitale camera’s. Die begonnen qua prijs bij een halve ton en waren zo zwaar dat je er niet makkelijk mee kunt reizen. Vervolgens kwam Cannon op het idee om de sensor van de fotocamera – de vervanger van de film – geschikt te maken voor bewegend beeld.”
“Dat concept heeft Panasonic verbeterd en voor 1.500 euro op de markt gebracht. Toen zeiden we: nu kan het. We wisten dat die camera eraan kwam en we behoorden tot de eerste twintig in Nederland die er over konden beschikken. Dat was in oktober 2013.”
Van der Bij had regie-ervaring opgedaan met het draaien van films voor instore beeldschermen, promotiefilms van dertig seconden tot acht minuten. “Dat waren aanvankelijk marketing-achtige boodschappen, je prijst iets aan. Het winkelpubliek bleek meer geïnteresseerd in een verhaal dan een aanbieding of een boodschap. Daar kreeg mijn oude liefde voor het vertellen van verhalen een kans.”
Panasonic vlog (DKLV)
Celé Du Plessis
In januari 2014 zetten Van der Bij en zijn partner Nicole te Boekhorst (die met Tim Bonekamp de film produceerde) zich aan het schrijven van het draaiboek. Dat was klaar in mei, de productie stond op de rol en toen belde uit Nieuw-Zeeland de actrice die de hoofdrol zou gaan spelen. Ze moest wegens tijdgebrek afzeggen.
“We moesten snel schakelen,” vertelt Nicole te Boekhorst. “De vliegtickets waren al geboekt.” De nieuwe hoodrolspeelster werd Celé Du Plessis, tien jaar jonger dan het script aangaf. Het verhaal werd herschreven, Van der Bij tikte op de vlucht naar Nieuw-Zeeland de laatste dialogen in de computer.
“Oorspronkelijk ging het over een Nieuw-Zeelandse vrouw die na de kredietcrisis vanuit Londen terug ging naar haar geboorteland,” aldus van der Bij. “Dus niet het verhaal van een jonge vrouw die op zoek gaat naar haar vader. We hadden kort daarvoor in Zuid-Afrika met Celé gewerkt aan een commercial van acht minuten over zonnebrillen, Daydreaming.”
Het budget voor de film, circa honderdduizend euro, kwam uit privémiddelen en het productiebedrijf. Van der Bij: “We hebben er zestigduizend euro spaargeld in gestoken. Iedereen die aan de film heeft meegewerkt is betaald.”
“De rest is gefinancierd met geld vanuit het bedrijf,” vult Te Boekhorst aan. “Toen de opnamen al liepen kwam de Kickstarter-campagne rond. Onze belangrijkste drijfveer om de film te maken was dat je later niet wilt terugkijken en denken: ik had het willen doen, maar ik heb het niet gedaan. Dat heeft ons tot twee keer toe bijna opgebroken, maar het is het waard. De film is er en het bedrijf leeft nog steeds.”
Daydreaming (DKLV)
Liefde op het eerste gezicht
Van eind juni tot eind augustus 2014 trokken ze met een team van zes tot tien man door Nieuw-Zeeland, waar het op dat moment winter was.Waarom Nieuw-Zeeland?
Van der Bij: “Als je in Nieuw-Zeeland een camera opstelt is je beeld al goed. We hebben feeling met het land. Onze eerste grote opdracht als DKLV was voor een meubelbouwer uit Cuyk en had als thema Four Elements. Onze reactie: dat kan alleen in Nieuw-Zeeland. Daar hebben we onze eerste opdracht gedraaid. Het was liefde op het eerste gezicht. De schoonheid van het landschap, de cultuur, de mensen, de eenvoud.”
“In Nederland trekt iedereen gekke bekken als je op straat een camera opstelt, in Nieuw-Zeeland werkt iedereen mee. In Italië trouwens ook, hebben we gemerkt op een vol terras in Bologna. In Nieuw-Zeeland kun je probleemloos filmen. Niemand vraagt naar een vergunning, want die hadden we natuurlijk niet.”
Te Boekhorst: “We kwamen na die eerste keer jaarlijks één of twee maal in Nieuw-Zeeland, ook voor vakantie. Daar had je de tijd om dingen te laten bezinken. Het is net even anders dan Europa. In Nieuw-Zeeland zijn de verhalen ontstaan, ze komen vanzelf naar boven.”
DKLV in Kiwi
Wortels
Het thema van The Greenstone is identiteit: wie ben ik? Dat is altijd een issue, maar in de geglobaliseerde wereld van de 21ste eeuw meer dan ooit. Wat waren hun ideeën vooraf?
“Bij DKLV werken veel jonge mensen,” vertelt Van der Bij. “Die hadden allemaal hetzelfde issue—identiteit. Met name de identiteit die ze kwijt zijn geraakt toen hun ouders uit elkaar gingen. Het gebrek aan vaderschap. Het gebrek aan moederschap. Het verklaart de hang naar wat oudere mannen. Als je nooit een vader hebt gehad, neem je de boodschap van oudere mannen veel serieuzer. Het zijn vervangende vaderfiguren. Dat zagen we veel om ons heen op de werkvloer van DKLV. Dat leek ons een mooi filmthema.”
Te Boekhorst: “Omdat Nieuw-Zeeland in zekere zin het einde van de wereld is, hebben veel jonge mensen daar het idee dat ze naar Europa of Amerika moeten om iets te zien van de wereld. Dat doen ze ook en onderweg komen ze iemand tegen. Dan komt de vraag: wat gaan we doen? Blijven we bij elkaar? Waar gaan we dan wonen? Die thematiek speelt in Nieuw-Zeeland en zit ook in de film.”
De locatie en de thematiek van The Greenstone hebben met elkaar te maken, stelt Te Boekhorst: “Voor veel bewoners van Nieuw-Zeeland speelt de vraag: waar kom ik vandaan? Oorspronkelijk komen de de mensen die naar Nieuw-Zeeland zijn geëmigeerd uit Schotland, uit Nederland, uit Frankrijk, uit Italië. Hun geschiedenis in Nieuw-Zeeland is heel kort en ze gaan op zoek naar hun wortels.”
De werkvloer van DKLV
Maori-cultuur
De spiritualiteit van de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland, de Maori’s, speelt onzichtbaar een sturende rol in Jade’s zoektocht naar haar vader – en zichzelf. Dat is geen toeval. Van der Bij: “De Maori-cultuur is vrij gesloten, daar kom je niet snel binnen.”
“We zijn jarenlang naar Nieuw-Zeeland op vakantie geweest en we zaten een keer aan het strand op het Noordereiland. Het was bekend dat daar een dolfijn was die graag met mensen speelde. Na uren wachten had we die dolfijn nog niet gezien. Komt er een Maori-meisje op ons af en ze vertelt dat we het water in moeten gaan, met onze vlakke hand op het water slaan en dan komt die dolfijn.”
“Ik loop het water in en kijk achterom: meisje verdwenen. Een paar klappen op het water en daar was de dolfijn. We hebben een half uur met dat beest rondgehangen. Fascinerend, hij vond het ook geweldig. Er kwamen steeds meer mensen op af. Ballen in het water en op een gegeven moment was de dolfijn weg. Bal ook. Want dat deed-ie, ballen jatten.”
“Op de locatie van de laatste scènes,de boerderij, was een plek die voor de Maori’s een spirituele betekenis heeft. Daar was een bijeenkomst waar onze gastheren bij zijn geweest. Opeens is er op die plek heel veel mist, iets wat daar nauwelijks voorkomt. En gaat er een albatros voor hen zitten. In die omgeving komen geen albatrossen voor, die zitten bij Dunedin, vijfhonderd kilometer naar het zuiden. Opeens is de mist weg en de albatros ook. Dan weet je, dat zijn boodschappers. Daar kunnen we als westerlingen niet bij.”
“Maori’s hebben de regel: als je ergens een stuk greenstone (jade) vindt, laat het waar het is. Neem het niet mee. Je vindt het, het is niet van jou. Greenstone moet je geschonken worden, dat mag je niet wegnemen. Dat bengt zeven jaar ongeluk. In de Maori-cultuur is greenstone ongemeen krachtig, het is waardevoller dan goud.”
Pounamu: jade uit Nieuw-Zeeland
Vijfduizend kilometer
The Greenstone is opgedragen aan Sophia Pendragon Wallace. Het is de kleindochter van acteur Pete Wallace, die de rol vertolkt van Old Lenny, de stenensnijder. “Pete is een halve Maori,” vertelt Van der Bij. “Op de set vroeg hij me hoe ik aan dat Maori-meisje in het script kwam. Wat bleek? Zijn kleindochter van tien was twee jaar daarvoor van de pick-up truck gevallen, op haar hoofd. Op slag dood, een freak accident. Pete vertelde dat ze al een paar keer was gezien en mensen helpt.”
The Greenstone ging op 24 mei 2016 in première in Nieuw-Zeeland en draaide daar in dertig filmtheaters. Ook dat heeft het team zelf geregeld. Van der Bij: “Er zijn nauwelijks nog filmdistributeurs over in Nieuw-Zeeland en die zijn te druk om je te woord te staan. We hebben vijfduizend kilometer gereden en veertig cinema’s bezocht. Dertig hebben ‘m gedraaid. Ze vonden het geweldig dat we langskwamen.”
Christoph van der Bij en Nicole te Boekhorst hebben de productie en zelfs de distributie geheel op eigen kracht gerealiseerd. Zou je The Greenstone een punkfilm kunnen noemen? Van der Bij: “Eigenlijk wel. Het was voor ons de enige manier om het te kunnen doen. Als je gaat zitten wachten op een geldschieter houdt het op.”
