De 100 beste films van het nieuwe millennium

Ter gelegenheid van Velvet Vox # 100: de 100 beste films van het nieuwe millennium. Goed voor 16 dagen en 16 uur kijkplezier uit alle windstreken.

Film is de fraaiste fraude, heeft Jean-Luc Godard opgemerkt. Federico Fellini noemde zichzelf een leugenaar. Waarmee die illustere regisseurs willen zeggen: film is illusie.

Wat ook een illusie is: dat je schoonheid kunt vangen in een ranglijst. Objectiviteit is iets voor de wetenschap, niet voor kunst. Kwaliteit laat zich niet meten. Wel voelen en ervaren.

Er zijn tussen het begin van het derde millennium, op 1 januari 2000, en nu, najaar 2016, minstens vijfduizend films in de Nederlandse bioscoop te zien geweest. In 2000 bestond het menu voor de Nederlandse bioscoopbezoeker uit zo’n 250 films per jaar, dat is inmiddels opgelopen tot 400. Daar vallen vertoningen op festivals buiten.

Film bloeit, net als de tv-serie, dus je zou kunnen zeggen: drama bloeit. Het bioscoopbezoek in Nederland neemt, na jaren van neergang, weer toe; de Cineville-pas, in 2009 geïntroduceerd, is een doorslaand succes. Er komen jaarlijks filmschermen bij. Het aantal filmfestivals is nauwelijks meer te tellen. Elk land, elk genre, elke minderheid heeft in Nederland zijn festival voor niche- en publieksfilms.

Enkele mondiale filmtrends van de afgelopen zeventien jaar: Hollywood richt zich meer en meer op de filmmarkt van China, waar inmiddels meer bioscopen staan dan in de Verenigde Staten. De opkomst van de arthouse-film. De opkomst van de Europese mainstream-film. De opkomst van Azië en Zuid-Amerika als filmproducent. De opkomst van Australië als filmnatie. En de opkomst van de documentaire, natuurlijk.

Michael Dudok de Wit wint Oscar in 2001

Verdwijnt er dan niets uit de cinema? Jawel, het celluloid en de filmprojector. In het nieuwe millennium is film digitaal gegaan en dat zal zeker hebben bijgedragen aan de explosie van de mondiale filmproductie, want die 400 films per jaar in de Nederlandse bios zijn slechts een fractie van de internationale productie. Dat groeiende aantal festivals vertoont een selectie uit wat de Nederlandse bioscoop niet haalt. Je komt ogen, en tijd, te kort.

Uit de dik vijfduizend films die de afgelopen zeventien jaar wél in de Nederlandse bioscoop hebben gedraaid, kies ik – geheel op basis van eigen voorkeur en kijkervaring – honderd films die wat mij betreft het leven hebben verrijkt. Al was het alleen maar omdat ze me langer zijn bijgebleven dan hun speelduur. Het is, zoals elke selectie, een discutabel lijstje, deze 100 beste films van het nieuwe millennium.

Ik heb gekozen voor toegankelijke, niet al te experimentele films, al zitten er een paar uitzonderingen tussen. Daar zijn de Europese en Aziatische arthouse het slachtoffer van geworden. Dus geen Jean-Pierre en Luc Dardenne, geen Roy Andersson, geen Lars von Trier en geen Michael Haneke in deze lijst. Ook geen Apichatpong Weerasethakul of Hsiao-Hsien Hou. Noch Jim Jarmusch, Gus van Sant of Anna Muylaert. Wel Harry Potter en James Bond, de beste uit die reeksen dan.

Paul Verhoeven glorieert met Elle in Cannes in 2016

Ik heb geprobeerd films uit zoveel mogelijk landen en continenten in de lijst op te nemen, en een zo breed mogelijk scala aan genres te presenteren. Mijn Top 100 telt films uit: Canada, Verenigde Staten, Mexico, Brazilië, Argentinië, Zuid-Afrika, Italië, Spanje, Frankrijk, België, Nederland, Engeland, Denemarken, Duitsland, Polen, Kroatië, Rusland, Perzië, India, China, Zuid-Korea, Japan en Australië.

Wat de keuze ook heeft beïnvloed: ik heb de films geselecteerd per jaargang. En ben er van uitgegaan dat ieder filmjaar ongeveer even goed is. Daardoor zijn films uit onevenredig sterke filmjaren afgevallen, want 100 gedeeld door 17 is bijna 6. Dat betekent zes films per jaar, drie jaar met vijf films en één uitzonderlijk jaar (2012) met zeven films. Er zitten dus geen magere of vette filmjaren in deze lijst, met uitzondering van 2012 dan. Is het een omslagjaar? Toen ging in Amsterdam het filmmuseum EYE open, maar dat is een lokale kwestie.

Nog een laatste opmerking: voor deze 100 beste films van het nieuwe millennium heb ik geprobeerd om van ieder regisseur zijn beste film te kiezen, om de spreiding zo breed mogelijk te houden. Dat is niet altijd gelukt, want sommige regisseurs zijn gewoon te goed en komen dus twee keer in het rijtje voor, zoals Roman Polanski, Todd Hayes, Ang Lee, Woody Allen, Terrence Malick, Richard Linklater, Paul Thomas Anderson, Martin Scorcese en Alejandro G. Iñárritu. Toegegeven, allemaal persoonlijke favorieten.

En allemaal regisseurs die in de vorige eeuw debuteerden, met uitzondering van Iñárritu dan. Nieuw voor het derde millennium zijn Andrew Dominik (twee films gemaakt, allebei in deze lijst) en Christopher Nolan, die maar liefst vier maal is vertegenwoordigd. Ze moeten de toppers van de nieuwe generatie zijn.

Wat zijn dan die 100 beste films van het nieuwe millennium?