De Chinese miljoenenstad Shenzhen is voor hardware wat Silicon Valley is voor software. Het heeft als motto: alles wat u bedenkt, maken wij beter na.
Het Amerikaanse maandblad Wired was in 1993 het eerste tijdschrift dat technologie koppelde aan lifestyle. Het vertegenwoordigt een utopische kijk op de toekomst, waarin technologie ons helpt om de chaos van het leven te kanaliseren. Wired werd geboren – en wordt nog steeds gepubliceerd – in het Californische San Francisco, in de jaren zestig broedplaats van de tegencultuur. Silicon Valley is om de hoek.
San Francisco is gesitueerd aan de Stille Oceaan en aan de andere kant van de plas ligt Shenzhen, dat in turbotaal het Silicon Valley van China wordt genoemd. Gelegen op een steenworp – op Chinese schaal – van Hongkong werd Shenzhen in 1980 door de Chinese overheid aangewezen als speciale economische zone. Sindsdien is de provinciale vissersplaats van 30.000 zielen geëxplodeerd tot een metropool van dik tien miljoen inwoners.
Shenzhen is niet alleen een van de snelst groeiende steden ter wereld, het is ook de rijkste stad van China. Het kapitalistische experiment van de Chinese communistische partij is een blakend succes gebleken. Shenzhen hoopte te kunnen profiteren van de vrijhandel in het nabij gelegen Hongkong, maar het was vooral Amerikaans geld dat de stad deed groeien als kool. Vele miljarden dollars maakten de reis over de Stille Oceaan.
Het Volgende Product
Het Chinese groeimirakel is het onderwerp van de documentaire Shenzhen: The Silicon Valley of Hardware, geproduceerd door Wired. Het portretteert een gemeenschap die zowel het kapitalisme als het geloof in technologie heeft omarmd. De jaarlijkse omzet van de stad overtreft die van landen als Ierland of Portugal. Shenzhen is ook een oord zonder traditie of historie. Het is de uitdrukking van het geloof in een maakbare wereld en maakindustrie is het kloppende hart van Shenzhens economische wonder.
Een aantal van China’s voornaamste high-techbedrijven zijn te vinden in de wolkenkrabbers die Shenzhen zijn futuristische skyline geven. De stad produceert allerhande electronische hardware in bulkaantallen en onder de entrepeneurs heerst een koortsige gedrevenheid. Men is op zoek naar het Volgende Product. De stad claimt over een uitvinderscultuur te beschikken.
Waar een Amerikaans bedrijf een jaar nodig heeft om een prototype te ontwikkelen doen wij dat in drie maanden, stelt een ondernemer in de Wired-documentaire. Ideeën kunnen razendsnel worden omgezet in een massaproduct. Dat is de edge waarmee Shenzhen zijn opkomst als economisch powerhouse zelfmythologiseert. We zien jonge mensen in t-shirts en sneakers shoppen in megastores vol elektronische onderdelen. Alle denkbare componenten, maakt niet uit hoe exotisch of gespecialiseerd, liggen klaar om bij te dragen aan het Volgende Product. Het hoeft alleen nog maar te worden bedacht.
Stelen voor de armen
Het geloof in een maakbare toekomst en de adaptatie van de utopische kijk op technologie, zoals gesymboliseerd door Wired en Silicon Valley, heeft in Shenzhen geleid tot een techno-manie. Die wordt uitgedrukt in hardware, enorme aantallen hardware. Van bekende goederen als laptops en smartphones tot de meest uitheemse, gespecialiseerde of onzinnige gadgets, zoals een 3D-print van het hoofd van Tom Yorke, zanger en gitarist van Radiohead. Voor Shenzhen zijn gadgets wat Mariabeelden zijn voor Lourdes.
Open source geldt in Shenzhen als dogma, het beschermen van intellectueel eigendom is diefstal. Men spreekt zonder schroom over shanzhai als de lokale cultuur. Shanzhai is de aanduiding voor gekopieerde consumentenartikelen, piraatproducten; het is het Chinese woord voor nep. Namaak is het dominante geloof in Shenzhen. Het is de hoofdstad van de copy culture.
Natuurlijk doet men in Shenzhen niet aan diefstal van intellectueel eigendom, stellen de ondernemers en deskundigen die in de Wired-documentaire aan het woord komen. Ze stelen niet, het is juist omgekeerd. Ze delen wat anders slechts bereikbaar zou zijn voor een beperkte groep bevoorrechte mensen. In Shenzhen is de geest van Robin Hood vaardig, zo stelt een ondernemer met levenservaring, want hun handelen komt neer op: empower the poor. Zelfs zijn beeldspraak heeft hij van een vreemde.
Namaak is democratisch
Communisme (eigendom is fout, alles samen delen) en kapitalisme (geld is goed, consumptie als geloof) zijn in Shenzhen een curieus verbond aangegaan, met een surrealistisch resultaat: namaak is democratisch. Wat een interessante stelling oplevert, want omgekeerd zou originaliteit dus totalitair zijn?
In 2011 deed Bob Dylan een aantal optredens in China. Daarvoor kreeg de bejaarde bard toestemming, nadat hij maanden vóór de geplande concerten aan de Chinese overheid had gemeld welk repertoire hij voor zijn Chinese publiek ging spelen. Dat zou, geïnspireerd door de liedjes van de gewezen protestzanger, mogelijk op een originele gedachte kunnen komen.
Hoe je met namaak de toekomst uitvindt, is een vraag die in de Wired-docu niet wordt gesteld. Als je met nep in no time flat een economie uit de grond trekt, creëer je een nepeconomie. Maar daar gaat Shenzhen: The Silicoin Valley of Hardware niet over. Want de toekomst is niet maakbaar, hij is namaakbaar.
