Een overdaad aan signaal resulteert in ruis. Teveel communicatie leidt tot verwarring en uiteindelijk hysterie. Daar is een eenvoudige remedie voor.
In een volle ruimte praten mensen met en door elkaar. Het geluid van de conversaties is een kakofonie. Het zoemt door de zaal en caramboleert via de wanden alle kanten uit. Gezonde oren hebben weinig moeite om in de geluidsbrij de woorden van de gesprekspartner te onderscheiden. Voor mensen met een gehoorbeschadiging is dat lastiger. Voor hen is de kakofonie een ruis waarin de boodschap verdrinkt. Ze zijn discodoof.
Discodoofheid is niet alleen een probleem voor mensen met een gehoorbeschadiging. Dat is het ook voor de gesprekspartner met ongeschonden oren, want die wordt niet verstaan. De oplossing is eenvoudig: harder praten, dan komt de boodschap – hopelijk – wel door. Met als resultaat dat de kakofonie nog luider is geworden.
Het probleem, het volume van het omgevingsgeluid, wordt opgelost door—het volume op te schroeven. Waardoor iedereen een beetje harder gaat praten en men, ook niet-discodoven, elkaar steeds minder verstaat. Tot iemand het geschreeuw zat is en en naar buiten loopt om daar het gesprek op normaal volume voort te kunnen zetten. Zijn oplossing: zet de ruis uit.
De ingewijde en de idioot
Die volle ruimte met zijn kakofonie aan gesprekken en meningen is de mediasfeer van de digitale wereld. Dankzij de digitale revolutie is het aantal communicatiekanalen verveelvoudigd en het aantal boodschappen dat via die kanalen wordt verspreid, geëxplodeerd. Om gehoord te worden moet je harder praten. Velen gaan schreeuwen.
De digitale kanalen zijn wezenlijk anders dan de oude analoge communicatiemiddelen. Die waren top-down, van zender (krant, radio, televisie: instituties) naar ontvanger, het publiek. Zo werkt het niet in de digitale wereld. Daar is iedereen met een smartphone zowel zender als ontvanger. Het resulteert in een kakofonie van opinies en commentaren—ruis. Waardoor men elkaar minder verstaat. En harder gaat praten. Het dempt de ruis niet.
Dankzij de ongekende kracht van digitale communicatietechnologie zijn nieuws en informatie gedemocratiseerd, zoals dat heet. Iedereen kan op de zeepkist gaan staan, niet alleen de opiniemakers en commentatoren van de instituties, de klassieke analoge media. Kennis van zaken, ervaring, expertise—het telt allemaal niet meer. De ingewijde deelt de zeepkist met de idioot. Het signaal is irrelevant geworden.
Elektronische sneeuw
In de wereld van na ‘11 september’, met zijn alom aanwezige toezicht via camera’s en sociale media, zijn signaal en ruis van rol verwisseld. De ruis is het signaal geworden, de kakofonie van meningen, alternatieve feiten en nepnieuws. En het signaal is verdronken in die alom aanwezige ruis en zelf ook ruis geworden. Het scherm toont een beeld van elektronische sneeuw. Daarin ziet elke kijker wat zijn fantasie hem ingeeft.
De Engelse auteur J.G. Ballard stelde reeds in de jaren zestig de diagnose: de fysieke werkelijkheid en de mediarealiteit zijn in de hoog-technologische samenlevingen van West-Europa en Noord-Amerika van plaats verwisseld. Je kunt het cognitieve dissociatie noemen: het mediabeeld, de nabootsing van de werkelijkheid, heeft de werkelijkheid vervangen, is de nieuwe realiteit geworden. Nep is echt en wat echt is weten we niet meer. De moderne mens is ernstig in de war. Om niet te zeggen: psychotisch.
De ruis van de sociale media-maatschappij past naadloos bij wat de Franse filosoof Guy Debord, ook al in de jaren zestig, typeerde als de spektakelmaatschappij. Een samenleving waarin een eindeloze stroom incidenten zonder context of samengang het bewustzijn vult. Waarin de geest zodanig is verdoofd dat alleen sensationele prikkels nog doordringen. Waarin empathie heeft plaatsgemaakt voor egoïsme. Waarin begrip is vervangen door consumptie.
Nu de hele wereld discodoof is geworden en harder praten niet de oplossing is om de ruis te doven (punt intended) lonkt die nuchtere, analoge oplossing: loop de kamer uit en voer op de gang het gesprek zonder ruis, op normaal volume. Zet het gekakel op de sociale media af. Minder, maar gerichte communicatie. Meer boodschap en minder elektronische sneeuw. Dan blijkt die discodoofheid reuze mee te vallen.
