Eigenlijk komt Gimme Danger, de Stooges-documentaire van Jim Jarmusch, te laat. Ooggetuigen zijn overleden en Iggy Pop zelf is niet geïnteresseerd.
Mooi om te zien hoe Iggy Pop (James Ostenberg, 1947) na een halve eeuw in de schaduw is uitgegroeid tot onversneden cultheld. De man is niet uit de media weg te slaan; zijn gelooide tronie met die melancholieke blik straalt een authenticiteit uit die voor de muziekgeneratie van nu – de Justin Biebers en de Lady Gaga’s – met geen stylingrecept, tatoeëernaald of heroïnespuit valt te kopiëren. Iggy is echt. Hij heeft het leven geleefd. Kom daar maar eens om bij de jonkies.
Van kansarme jongere geboren op een trailerpark tot mediaicoon, dat is een verhaal. Het wordt verteld in twee recent verschenen boeken: Open up and bleed van de Engelsman Paul Trynka (de man die ook de loopbaan van David Bowie neerschreef in Starman) en het interviewboek Total Chaos, waarin Pop het verhaal van The Stooges vertelt tegen de Amerikaanse journalist Jeff Gold. Dan is er nog het curieuze Iggy Pop Life Class, waarin de rocker op leefdtijd als naaktmodel poseert voor eenentwintig studenten van de New York Academy of Art.
Op het filmdoek is Pop – wiens album Post Pop Depression uit 2016 naar eigen zeggen zijn laatste langspeler is – tegenwoordig vaker te zien dan op het podium. Hij is de verteller in de documentaire To Stay Alive – A Method, de documentaire van Erik Lieshout naar het boek van Michel Houellebecq. Pop speelt in Blood Orange (Toby Tobias, 2016) de gepensioneerde rockster Bill, een hoofdrol, en hij werkt mee aan Song to Song, de nieuw film van Terrence Malick die speelt in de muziekscene van Austin, Texas. Meer Pop in de bios: op de geluidsband van T2 Trainspotting horen we zijn Lust for life. Voor de ware fan is er een Iggy Pop action figure.
Protopunk
Die faam is laat gekomen. En dat geldt ook voor Gimme Danger, de documentaire die Iggy-fan Jim Jarmusch (Pop acteert in diens Dead Man en Coffee and Cigarettes) heeft gemaakt over Iggy’s eerste band-met-platencontract, The Stooges. Die komt misschien wel te laat.
The Stooges – 1969
De documentaire heeft een paar problemen. Het verhaal van The Stooges, hun belang en waarom ze zo lang zijn genegeerd, vraagt om een bredere aanpak dan die van groepshistorie. Evenals The Velvet Underground werden The Stooges tijdens hun actieve jaren nauwelijks opgemerkt – alleen gewaardeerd door een minieme groep liefhebbers; de toen nog onbekende David Bowie was fan van beide bands. Hun reputatie is door de jaren heen langzaam gegroeid. Eerst onder muzikanten, na de reünie van 2003 ook bij het publiek.
Tegenwoordig worden The Stooges erkend als protopunkband en staat Iggy Pop bekend als de peetvader van punk, maar het titelloze debuut uit 1969 en opvolger Fun House van een jaar later verkochten bij verschijning voor geen meter.
Er lopen meerdere lijnen tussen de protopunks uit Detroit en de nihilisten uit New York: VU-bassist John Cale produceerde het debuutalbum van The Stooges, Iggy scharrelde met VU-zangeres Nico en David Bowie produceerde zowel voormalig VU-voorman Lou Reed als The Stooges (Raw Power, met James Williamson op gitaar en Ron Asheton op bas) en soloplaten van Pop.
De heilige driehoek: Bowie, Iggy en Reed 1971-1973
Jim Jarmusch komt voort uit en is geïnspireerd door de jaren undergroundscene van het jaren zeventig-New York , waar The Stooges een gedeeld geheim van een nieuwe generatie buitenstaanders waren. De rudimentaire, deels geïmproviseerde rock van Iggy’s band stond haaks op de dromen van Woodstock Nation en vibreerde in de stegen van de Lower East Side. Van Blue Oyster Cult tot Blondie, van Patti Smith tot The Ramones—Fun House was de peper in hun muzikale dieet.
Vertraagde impact
Van die culturele context is in Gimme Danger weinig terug te vinden. Jarmusch heeft nagelaten om Lou Reed, David Bowie (beiden rocken inmiddels met de engelen) of John Cale te interviewen. Beroemde fans, zoals Michel Houellebecq, komen niet aan het woord. Autoriteiten ter zake – ik verzin maar wat: Greil Marcus, Patti Smith, Victor Bockris, wat mij betreft Brian Eno – schitteren door afwezigheid.
En misschien is Jarmusch wel te veel fan; hij zit zijn onderwerp te dicht op de huid, kijkt door een loep, geen telelens. De betrokkenheid en kennis van zaken zit in ieder frame van de 108 minuten die de docu duurt. Er is echter geen kritische afstand, nauwelijks context, geen brede visie. Jarmusch was nog net op tijd om drummer Scott Asheton (overleden in 2014) en saxofonist Steve Mackay (overleden in 2015) voor de camera te halen. Voor gitarist Ron Asheton was hij sowieso te laat, die is in 2009 overleden.
The Stooges – Fun House
https://www.youtube.com/watch?v=barf59eLH-I&t=1410s
Iggy Pop zelf lijkt als overlever onthecht en niet wezenlijk geïnteresseerd in een evaluatie van zijn jeugdwerk; hij beperkt zich tot een paar weinig zeggende anekdotes en terzijdes. Wat ook niet helpt is dat The Stooges in hun klassieke bezetting maar twee platen hebben gemaakt; de versie met James Williamson op gitaar steekt bleekjes af tegen The Stooges van hun debuutplaat en Fun House. Daarover is niet zo heel veel te vertellen, over hum vertraagde impact des te meer. Bovendien is beeldmateriaal van toen schaars en hebben de nog levende bandleden weinig te melden. Het maakt het verhaal niet spannender.
Persoonlijke moed
Dat neemt allemaal niet weg dat Gimme Danger de ware fans zal plezieren, want iedere snipper info over de legendarisch maar lang ondergerapporteerde band is een te koesteren kleinood. Hoe diep de liefde bij die fans zit, illusteert een persoonlijke anecdote. In de winter van 1985, het zal eind februari geweest zijn, speelde de Schotse band The Jesus & Mary Chain hun Nederlandse debuutconcert in De Melkweg te Amsterdam. Na afloop gingen we bij mij thuis blowen en muziek luisteren. De eerste plaat die drummer Bobby Gillespie uit de kast trok was—Fun House.
Gimme Danger werkt vooral als complement van To Stay Alive, de documentaire van Erik Lieshout over persoonlijke moed en de helende kracht van kunst. Hier zou een double bill passend zijn. Titel: Gaan voor gevaar. Of zoals Pop het in Lieshouts docu zegt: poets, attack.
