De wet van Lynch

De wet van Lynch luidt: de mens is creatief, niet zijn gereedschap. De digitalisering van filmindustrie vernietigt kennis en vakmanschap.

In de documentaire Side by Side praat Keanu Reeves met een aantal regisseurs, producers, cinematografen en andere filmtechnici, allen werkzaam in de Amerikaanse filmindustrie. Onderwerp van gesprek is de digitalisering van het filmbedrijf en meer in het bijzonder de impact van de digitale camera. Die vergroot de mogelijkheden, maar er gaat ook iets verloren. Newyorkse filmstudenten gaan liever met een digitale camera aan de slag, want ze weten te weinig van licht en lenzen om op celluloid te draaien. Het ambacht van de cinematograaf, de man die weet hoe je bij dit licht met die lens en deze camera exact dat beeld op het filmdoek kunt brengen, dreigt in rap tempo verloren te gaan.

Ik veerde op bij een opmerking van David Lynch. Hij gebruikt hetzelfde argument dat ik steevast aanwend in discussies over de vermeende democratiserende effecten van nieuwe technologie op creativiteit. “Toen de goedkope balpen beschikbaar kwam, werden er toen opeens meer en betere romans geschreven?” vraagt Lynch retorisch.

Abbey Road

Dankzij de digtale technologie kan iedereen met een laptop en wat specialistische software muziek maken. Sterker, met een druk op de knop is de akoestiek van de Abbey Road studio na te bootsen. Is er door die fantastische nieuwe digitale technologie nu opeens een stroom van Sgt. Peppers en Dark Sides of the Moon over ons uitgestort? Natuurlijk niet. Slechts een bescheiden deel van de mensheid is creatief, vertellen psychologen, en dat percentage verandert niet—hoeveel technologie je er ook tegenaan gooit.

Sociale media heffen het onderscheid tussen zender en ontvanger op, zodat iedere ontvanger tevens zender kan zijn. Maar volgens de Wet van Lynch – de mens is creatief, niet zijn gereedschap – verandert dat niets aan het aantal zenders dat daadwerkelijk iets heeft te melden. Resultaat: een nauwelijks doordringbare ruis van irrelevante boodschappen die de meer relevante uitingen wegdrukken. Dit voorbeeld komt van een Amerikaanse LinkedIn groep over professioneel schrijven: ‘Als ik aan mijn eerste roman wil gaan werken, kan ik me niet concentreren. Wie kan me helpen?’ Een psycholoog, lijkt mij, niet een collega schrijfprof. Sociale media doen de signal-to-noise ratio doorslaan naar noise.

Homeopathie

Meer kwantiteit is in dit geval minder kwaliteit. Sociale media fungeren als de kroegbaas die zijn wijn aanlengt met water: het volume neemt toe, maar de smaak neemt af. Laten we de beeldspraak doortrekken, dan komen we uit op homeopathie. Het geneeskrachtige drankje is zo verdund dat er geen enkel werkzaam molecuul meer in is aan te treffen. En toch werkt het, stellen de voorstanders van homeopathie. Alleen als je gelooft in hocus pocus, weten sceptici.

Lorenzo Di Bonaventura, producent van de Transformers franchise, verzucht tegen Keanu Reeves dat “uiteindelijk iedereen films zal maken, maar een smaakmaker zal in dat proces ontbreken”. De smaakmaker waakt over kwaliteit. De smaakmaker is een ambachtsman, die zijn (of haar) autoriteit heeft verdiend op basis van vakmatige merites. Ook de media hebben sommeliers nodig. Of wilt u een app laten kiezen wat u drinkt?