Maar mensen zijn geen algoritmes. Wie denkt in enen en nullen, verdrinkt in een echokamer vol ruis. Het objectivisme is een non-idee.
Algoritmes zijn dingen, maar dan van het abstracte soort. Dingen kun je doorgaans vastpakken, maar een algoritme houd je niet tussen duim en wijsvinger. Het zit in een computer, een tablet of een smartphone en zorgt ervoor dat het apparaat meer is dan een brok metaal met knopjes en een scherm. Dichterlijk gezegd is het algoritme de geest van de computer.
Wanneer de computer slaapt – wat hij op commando kan: klik op de Afsluiten-knop – is het algoritme in dromenland. Anders dan bij mensen, of honden, gebeurt daar helemaal niets. Het algoritme is aan of uit, andere keuzes kent het niet. 1 of 0, dat is de aard van het algoritme.
Dat lijkt sterk op de ideeënwereld van Ayn Rand, de auteur van de veelgelezen sciencefiction romans The Fountainhead en Atlas Shrugged, die op haar beurt weer de heldin is van de neo-conservatieven en het laissez faire kapitalisme. Het objectivisme, zoals Rands gedachtegoed in filosofische kringen wordt genoemd, kent alleen zwart en wit, geen grijs. Het denkt binair. Klassiek voorbeeld is de Amerikaanse president George W. Bush die na de aanslagen van 11 september 2001 tegen de wereld zegt: wie niet voor ons is, is tegen ons. Objectivisme als slogan op t-shirts.
Afwijkende mening
Het zal geen toeval zijn dat de digitale revolutie zich heeft voltrokken in de jaren dat het neo-conservatieve denken en het laissez faire kapitalisme de dienst uitmaakten. Met de opkomst van de computer in de samenleving – eerst op het werk, later en nog veel nadrukkelijker ook thuis, in de privésfeer – zijn mensen steeds intensiever met het digitale denken in contact gekomen en van de weeromstuit zich een beetje als computers gaan gedragen. Wie niet voor is, is tegen.
De sociale media staan er vol mee en rond kwesties is er nauwelijks ruimte voor nuance. Andersdenkenden zijn tegenstanders die moeten worden afgebrand. Grijs bestaat niet. Een afwijkende mening wordt niet getolereerd, want dat ziet het binaire denken van het objectivisme als kritiek en voor kritiek is er in het wereldbeeld van wit-zwart geen plaats. Daar bestaat alleen negatieve kritiek, geen opbouwende. De sociale media zijn de echokamer van het eigen gelijk.
How social media is rewiring our brains
De filosofie van het objectivisme (en bij uitbreiding, het neo-conservatisme en het laissez faire kapitalisme) is een gesloten systeem. En daar zit de achilleshiel van het denkbeeld. In de natuur bestaan geen gesloten systemen, alleen in het laboratorium en dan nog slechts bij benadering. Ook het meest abstracte aller denksystemen, de formele logica, is geen gesloten systeem, zoals de wiskundige Kurt Gödel heeft aangetoond. Hoe potdicht het systeem ook zit, er is altijd een lijntje naar buiten. Niets en niemand is een eiland.
Oceaan van ruis
Ook computers zijn geen gesloten systeem. En geen enkele computer kan volledig los van het internet of de buitenwereld opereren. De air gap, uitdrukking van IT-ers voor de computer die niet op internet is aangesloten, bestaat niet. Vroeg of laat is er altijd contact met de buitenwereld. Niet alle informatie kan met de hand worden ingevoerd, dus is er input via usb-stick. De gebruikte programmatuur op de stand-alone computer moet worden aangevuld of geupgraded. Dat kan onmogelijk allemaal met de hand.
Wanneer internet werkt als gesloten systeem, wanneer alleen bestaande boodschappen zich herhalen en geen nieuwe boodschappen toegevoegd, wordt het de digitale variant van homeopatie. Het werkt alleen voor gelovigen.
What the internet is doing to our brains
Zonder verse input verwordt de zich als een eindeloze loop herhalende boodschap in de echokamer van de sociale media tot een brij ruis. En dat is in het kort waar het objectivistische denken uiteindelijk toe leidt: een oceaan van ruis. Het denken in 1 en 0, in voor en tegen, in goed en fout, in zwart en wit, heeft de betekenis zoek gemaakt. Het heeft de geest gesloten.
Slim inzetten
Dat is wat er gebeurt als mensen zich als algoritmes gaan gedragen. Dat krijg je als je algoritmes op de verkeerde manier inzet. Om een ei te bakken gebruik je een koekenpan, geen magnetron. Al kun je in de magnetron natuurlijk van alles plaatsen, ook je huisdier. Wat uiteraard geen enkel weldenkend mens doet.
Daarom blijft het merkwaardig dat algoritmes niet alleen worden gebruikt om gedoneerde nieren te koppelen aan nierpatienten op een wachtlijst (zoals in Engeland gebeurd, zie het filmpje onder dit stukje), of om de slimste route voor de chauffeur van de pakjesdienst uit te stippelen, maar ook om zoekopdrachten te personifiëren, om voorkeuren op basis van eerdere aankopen te suggereren of uit een dataprofiel een mens van vlees en bloed te boetseren.
Een kennis van me werd online achtervolgd door advertenties voor shampoo. Hij heeft een ad-blocker geïnstalleerd, want hij is kaal. Ook aardig om te weten is dat hij internetpionier en een van Neerlands eerste internetmiljonairs was.
Algoritmes kunnen het leven beter maken, en leuker. Maar dan moet je ze wel slim inzetten. Meer is niet altijd beter. In de beperking toont zich de meester. Dat geldt ook voor algoritmes. Juist voor algoritmes.
